Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Wstęp
wodrębnącałośćsytuacjąkomunikacyjnąorazzespołempodstawowychwar-
tości.Miałybyoneobejmowaćcałośćkulturywramachokreślonego,relatywnie
obszernegowycinkaczasoprzestrzeni3.Czysocrealizmspełniawarunkistawiane
przedformacjąkulturową?Zpewnościątak:mamywjegoramachwspólnesło-
wa-klucze,figuryretoryczne(np.wrogaklasowego),hierarchięwartościorazpłasz-
czyznędyskursuspołecznego.Dyskusyjnymożebyćczastrwaniaepoki,tj.czylata
1949-1956niesązbytkrótkimokresemdlawytworzeniaformacjikulturowej.Je-
ślijednakżeweźmiemypoduwagę,żerodzimakulturasocrealistycznastanowiła
-zwłaszczawjejdogmatycznejpostaci,właściwejdlalat1949-1951-odzwiercie-
dlenieradzieckiejkulturystalinowskiej,byćmożenależałobyprzywołanetudaty
uznaćzajejszczególnenasilenie.Paradygmatrealizmusocjalistycznegoujawniłsię
wkulturzepolskiejwowymokresiezcałąmocą;byłwykwitem,lecztrwał-niejako
wutajeniu-znaczniedłużej(natentematwzakończeniu).JednakżeiMaciejewski
niekreśliautorytarniegranicczasowych,niezbędnychdopowstaniaformacjikul-
turowej.Zpewnościąjednakzjawiskatrwającehistoryczniedłużej(np.sarmatyzm
lubmodernizmrozumianytak,jakproponujetoRyszardNycz4)uprawomocniają
wwiększymstopniustosowanietegopojęcia,niżsocrealizm5.
Zkoleijeślipotraktujemysocrealizmjakoprądliteracki,jegoelementymo-
żemydostrzeczarównowprzedwojennymżyciuliterackim,jakijeszczewlatach
osiemdziesiątychXXwieku-zzaproponowanejtuperspektywymożnazatem
mówićoelementachsocrealistycznychchoćbywtwórczościAnnyKłodzińskiej
zokresustanuwojennego(Grzęzawisko,1981;Wpogardzieprawa,1983;Malwi-
naprzegrałamilion,1984).Ostatecznymkresemrealizmusocjalistycznego(utoż-
samianegozprądemliterackim)byłybywówczasprzemianyspołeczno-politycz-
nezwiązanezrokiem1989(szerzejnatentematwzakończeniu).Rozróżnienieto
jestotyleistotne,żeumożliwiazrozumienie,wjakisposóbwokresie1949-1955
możliwebyłofunkcjonowaniezjawiskniezwiązanychzsocrealizmemrozumianym
jakoprąd-czyli,zgodniezesłownikowądefinicją-zespółcechartystycznych,
ideowych,kompozycyjnychorazstylistyczno-językowychwłaściwychdlautwo-
rówliterackichwdanymmomenciehistorycznym6.Jakoprądliteracki,realizm
3Zob.:J.Maciejewski,Oświeceniepolskie.Początekformacji,jejstratyfkacjaiprzebieg
procesuhistorycznoliterackiego,[w:]tenże,Dylematywolności.Zmierzchsarmatyzmuipo-
czątkioświeceniawPolsce,Warszawa1994,s.140-141.
4Zob.:R.Nycz,Językmodernizmu.Prolegomenahistorycznoliterackie,Wrocław1997.
5Sygnalizowanychtuwątpliwościnatematwykorzystaniakategoriiformacjikulturo-
wejwodniesieniudosocrealizmuniemaArturReiter,określającygoowymmianemwre-
cenzjimonografiiMagdalenyGrafOnomastykanausługachsocrealizmu.Antroponimiawlite-
raturzelat1949-1955(2006);zob.:tenże,[recenzja],vPoradnikJęzykowy”2007,nr5,s.74.
6Zob.:J.Sławiński,Prądliteracki,[hasłow:]Słownikterminówliterackich,red.
M.Głowiński,T.Kostkiewiczowa,A.Okopień-Sławińska,J.Sławiński,Wrocław2000,
s.430-432.
