Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
zmyślikonstruktywistycznej,niezaśtej,dlaktórejkonteksteminterpretacyjnym
byłbyrealizm.Socrealistycznytekstkulturyvniemówił”zatemvsamzasiebie”;
stanowiłjedyniemediummodelującejjegopostaćideologiinadanymvetapie”
rozwoju11.PosiłkującsiękoncepcjąNiklasaLuhmanna,możnaideologięuznać
zaodpowiednikvsystemuoperacyjnego”
,pozwalającegonafunkcjonowaniepro-
cesukomunikacji.Sztukawtymujęciutojednozezjawiskspołecznych:vSztuka
wKrótkimsłownikuflozofcznym;zob.Krótkisłownikflozofczny,red.M.Rozental,P.Ju-
din,[braknazwiskatłumacza],Warszawa1955,s.573-574,hasło:Realizmkrytyczny;
tamże,s.574-575,hasło:Realizmsocjalistyczny.Realizmsocjalistycznywtymujęciuto
świadectwoprzezwyciężeniaidealistycznegorealizmukrytycznego,poddanegokrytyce
przezWłodzimierzaLeninawrozprawieMaterializmaempiriokrytycyzm(1909).Nie
inaczejrelacjepomiędzyrealizmemkrytycznym(traktowanyjakojednazhistorycznych
formrealizmu)asocjalistycznympostrzegaStefanMorawski.Zdaniembadaczarealizm
krytycznybyłniezbędnydowykształceniarealizmusocjalistycznego,jednakżewobec-
nejchwiliprzestałlegitymizowaćnowąformację,tj.socjalizm;zob.:tenże,Dlaczegodzie-
łopowinnobyćrealistyczne?,[w:]tenże,Szkicezpodstawowychzagadnieńestetykimark-
sistowskiej,Warszawa1951,s.93-94.
11Kategoriavetapu”jest-copodkreślaWojciechTomasik-fundamentalnadlaso-
crealizmu,rozumianegojakoformacjakulturowa;tovetap”przecieżokreślałnietylko
aktualnąhierarchiępersonalną,aleisposóbwartościowaniaposzczególnychutworówze
względunadokonywaneprzezdecydentówpartyjnychkorektypolityki,zczymwiąże
sięredefinicjaspołecznejaksjologii(znaczącymprzykłademjestbataliaantyschema-
tycznawliteraturze,którazdominowałalata1951-1952).Kluczeminterpretacyjnym,
poktórysięgaTomasik,opisujączjawiskovetapów”,jestikonoklazm,definiowanyprzez
badaczajakorozmyślneniszczeniedóbriwartości(zob.:tenże,Inżynieriadusz.Literatu-
rarealizmusocjalistycznegowplanie„propagandymonumentalnej”,Wrocław1999,s.109-
110,116).Dopewnegostopnialeksykalizacjapojęciaetapuwideologiisocrealistycz-
nejuwzględniajegosłownikowądefinicję,wskazującnadynamicznycharakterzjawiska
(zob.:Etap,[hasłow:]Słownikjęzykapolskiego,red.W.Doroszewski,Warszawa1960,
t.2:D-G,s.761).
Otym,wjakisposóbrozumianopojęcievetapu”wepocezob.:R.Jędraszczyk,Sa-
tyramusipomagaćwbudowiesocjalizmu,vNowaKultura”1951,nr9,zdn.4marca,s.5.
Autorszkicuakcentujeprzełomowośćsytuacji,jakąbyłazmianazałożonegoodbiorcy
utworówsatyrycznych:vPierwszy,przełomowyetapnaszasatyramajużzasobą.[ł]
Odstąpionoodplotkikawiarnianejnarzecztreścinaszejwspółczesnejrzeczywistości
społeczno-politycznej.[ł]Naszatwórczośćsatyrycznanajejobecnymetapiestoina
gruncierzeczywistości[ł]PolskiLudowej.Podejmujeśmiałotematykęprodukcyjną
[ł],ośmieszawrogaklasowego,bronisprawypokoju”(tamże,s.5;podkr.-A.M.).
możnazresztąspojrzećnasemantykęvetapu”nietylkojakonapojęciekonstytutywne
dlasocrealizmu,aleteżiszerzej-dlaparadygmatukulturowegosocjalizmu.Świadczą
otymdanezawartewspecjalistycznymsłownikudokumentującymczęstotliwośćużycia
poszczególnychwyrazów;zob.:I.Kurcz,A.Lewicki,J.Sambor,K.Szafran,J.Woron-
czak,Słownikfekwencyjnypolszczyznywspółczesnej,Kraków1990,s.113,hasło:Etap).
