Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50
Wstęp
ijegokontekstemrozmywałasiędotegostopnia,żeniejednokrotnieto,co
miałonaświetlaćdecyzjeartystyczne,samostawałosiępodmiotembadania.
Dlategoteżzdecydowanosięwydzielićjakoliteraturęprzedmiotowąjedynie
teopracowania,któreopisywałyzjawiskasocrealistyczneniejakovspoza”epo-
ki.Dlazachowaniaklarownościwyodrębnionowichramachpraceodnoszące
siębezpośredniodorealizmusocjalistycznegoorazpozostałe,będącedlanich
kontekstamisensulargo.
4.Propozycjametodologiczna
Naambiwalentne,wręczsprzeczne,odczuciejednoczesnegorozpoznania
izaciemnieniaobrazuliteraturysocrealistycznejnajistotniejszywpływzpewno-
ściąmiałametodologiawykorzystywanawbadaniachliteraturyprzedmiotu.Ce-
chąwspólnąprzywołanychtuopracowań-niezależnieodichrangiproblemowej
-jesttraktowaniesocrealizmuwkategoriachcharakterystycznychdlatradycyj-
negoliteraturoznawstwa.
Postawataka,jakkolwiekcałkowiciezgodnazwymogaminaukowejakry-
bii,zawężarealizmsocjalistycznydoliterackichaktualizacji.Tymczasemepoka
ta,jakbodajżadnainnawpowojennejhistoriikulturypolskiej,podporządko-
wałaliteraturęwymogompozaartystycznym.Nakształtdzieławpływmiało
przytymnietylezapotrzebowaniespołeczne,cowymogipropagandy.Walka
zenigmatycznymivformalizmami”(będącawistociepochodnąpropagando-
wejkrytykikulturyZachoduorazmiędzywojnia)przyczyniłasię-wespół
zpromocjączytelnictwa,postrzeganegojakoświadectwoawansuspołecznego
-douproszczeniajęzykaartystycznego85.Wsocrealizmiewyrażałonbowiem
socrealistycznejobejmowałanietylkodziełasztuki,leczrównieższtukęużytkową.Przy-
kłademopiniedotycząceszkolnegomundurkaijegofunkcjispołecznej(zob.Przesłan-
kikształtująceformęodzieżymłodzieżowej,vBiuletynIWP”[dodatekdomiesięcznika
vOdzież”]1954,nr9,s.179-180).
85Niekiedy-jakwwypadkuUcieczkiFelkaOkonia(1954)JarosławaIwaszkiewicza
-uproszczenietomożnaodczytywaćjakosubtelnągręwkonfrontacjizjęzykowąkreacją
bohatera:vZapadałwieczórprzełomulataijesieni,niebieskiinieprzezroczysty.Słońcesta-
łoniskonadlasemjakbalon,żółteiwidzialnegołymokiem,acałepowietrzepożółkło,jak
gdybyktonalałweńbiałegowina.WszystkietesubtelnościFelekstreściłdosadnie:
-Cholera,wnocybędzielało!”(tenże,UcieczkaFelkaOkonia,Warszawa1954,
s.82).Przeciwstawienieimpresjonistycznieodwzorowanegoobrazukonstatacjiprota-
gonistywywołujeefektkomiczny(czyintencjonalny,tokwestiaosobna).Pozwalateż
zdzisiejszejperspektywydostrzec,dojakiegostopniaIwaszkiewicz-niezaprzeczalny
stylistaiautorwyrafinowanego,subtelnegojęzyka-potrafił,dziękireductioadabsurdum,
zachowaćwrażliwośćnasłowo.
