Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
PracaprzymusowawczasieIwojnyświatowej
odpowiedźnapytanie,wjakimstopniuidlaczegopracaprzymusowastosowa-
nabyłajakośrodekwniemieckiejpolitycezarządzaniasiłąrobocząwczasie
Iwojnyświatowej.AnalizaskupiasięprzytymnazajętychprzezNiemcyob-
szarachCesarstwaRosyjskiego.
Tłemdlaużyciapracyprzymusowejstałsięspowodowanyprzezwojnę
niedobórsiłyroboczej.Jużwlatach90.XIXwiekuwzwiązkuzokresempro-
sperityodczuwalnybyłwCesarstwieNiemieckimbrakrąkdopracy.Dlatego
przedwojnąliczba1,2milionapracownikówzagranicznychdałaNiemcompo-
zycjędrugiegonaświecie–poStanachZjednoczonych–importerasiłyrobo-
czej5.Problemniedoborupracownikównasiliłsięjeszczebardziejpowybuchu
wojnywroku1914wzwiązkuzpowołaniempodbrońwiększościmężczyzn
iprzestawieniemgospodarkizpokojowejnawojenną.
Zasadniczowszystkiepaństwawojującestanęływobliczudużychniedobo-
rówsiłyroboczej.Pobórprowadzonoszybkoibezuwzględnianiagospodarki
irynkupracy.WNiemczechpodczaswojnypowołanodowojskałącznie13mi-
lionówludzi,czyliniemalwszystkichmężczyznwwiekupoborowym.Na
początkukonfliktupanowałpowszechnypogląd,żebędzieonmiałcharakter
krótkiiograniczony.W1915roku,wzwiązkuztoczonymibitwamimateria-
łowymi*,ciąglewzrastałajednakprodukcjazbrojeniowa.Gospodarkawojenna
potrzebowałazatemcorazwiększejliczbypracowników.OilepaństwaEntenty
skorzystaćmogływtymceluzmiędzynarodowychrynkówpracyiwszczegól-
nościzeswoichkolonii,otylepaństwacentralneodciętebyłyprzezaliancką
blokadęodzamorskichźródełsiłyroboczej6.WNiemczechprzed1914rokiem
znacznaczęśćpracownikówzagranicznychpochodziłazAustro-Węgier
iWłoch.Powybuchuwojnykrajeteprzestałybyćdostawcamisiłyroboczej.
5
I.Ferenczi,KontinentaleWanderungenunddieAnnäherungderVölker.Eingeschichtlicher
Überblick,Jena1930.
6
J.Oltmer,ArbeitszwangundZwangsarbeit.KriegsgefangeneundausländischeZivilarbeit-
skräfteimErstenWeltkrieg,[wi]DerTodalsMaschinist.DerindustrialisierteKrieg1914–1918,red.
R.Spilker,U.Bernd,Bramsche1998,s.96–107.Orekrutacjizagranicznychpracownikówzza
oceanuprzezpaństwaEntentyzob.m.in.iJ.Oltmer,ErzwungeneMigration:»Fremdarbeit«inzwei
Weltkriegen,[wi]NationalsozialismusundErsterWeltkrieg,red.G.Krumeich,Essen2010,s.355
in.;K.J.Bade,EuropainBewegung.Migrationvomspäten18.JahrhundertbiszurGegenwart,Mün-
chen2000,s.236–238;LaPremièreGuerreMondiale.Cinqcontinentsaufront,red.D.Dendooven,
P
.Chielens,Bruxelles2008;J.Frémeaux,LescoloniesdanslaGrandeguerre.Combatsetépreuvesdes
peuplesd’outre-mer,Saint-Cloud2006,s.72–79.
*Bitwamateriałowa,bitwanawyczerpanieibitwatoczonawtakimceluiwtakisposób,by
zmusićprzeciwnikadozaangażowaniaizużyciajaknajwiększejliczbywojskaiilościmateriału
wojennego(wszczególnościamunicji).Ogromnewykorzystaniepodczastakichwalkmateriału
wojennegopociągałozasobąkoniecznośćprzestawieniagospodarekpaństwwojujących,gdyż
dotychczasowyrozmiarprodukcjinienadążałzabieżącymzużyciem.Przykładembitwymate-
riałowejsąwalkioVerdun–przyp.tłum.
