Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
PracaprzymusowawczasieIwojnyświatowej
ispołeczeństwa.Wsierpniu1916rokucesarzWilhelmIIpowierzyłobugene-
rałomkierowanietrzecimNajwyższymDowództwemArmii(OHL*).Tymsa-
mympolitykawykorzystaniasiłyroboczejnacałymobszarzeznajdującymsię
wniemieckimwładaniuwkroczyławnowąfazę.Wcelurozwiązaniaproblemu
brakurąkdopracyLudendorffjesienią1916rokuzażądał,by–nieoglądając
sięjużnaprawomiędzynarodowe–nawszystkichzajętychterenachwprowa-
dzićprzymusowezatrudnianiepracownikówiprzymusowąpracę.Żądanieto
zostałonastępniewróżnymwymiarzezrealizowanenawszystkichokupowa-
nychobszarach.
JużparęmiesięcypóźniejteprzymusoweśrodkiwstrzymanezostaływBel-
giiiwKrólestwiePolskimzuwaginasilneprotestytamtejszychmieszkańców
orazprzezpolitycznywzglądnamocarstwaneutralneiwrogie.Znaczeniemiała
teżniedostatecznaefektywnośćtychśrodków.Jednocześniewładzepodjęły
próbyzwiększeniabodźcówekonomicznychskłaniającychdopodjęciapracyna
rzeczNiemiec.NatomiastwpółnocnejFrancjiikrajachbałtyckichwładzenie-
mieckiewdalszymciągupraktykowałyprzymusowezatrudnianiepracowników
ipracęprzymusową,bymócsamemuprowadzićpracenazajętychobszarach.
Naterytoriachokupowanychistniaływięcwczasiewojnywielorakieformy
pozyskiwaniaizatrudnianiapracowników,wktórychprzymusodgrywałrozma-
itąrolę.Taróżnorodnośćsprawia,iżkoniecznejestzdefiniowanie,cowniniej-
szymopracowaniunazywasiępracąprzymusową.Brakjestjednejpowszechnie
obowiązującejnaukowejdefinicjipracyprzymusowej,wliteraturzepojęcieto
stosowanejestniejednolicie.Wczasiezimnejwojnyhistoriografieobupaństw
niemieckichniebyłymiędzysobązgodnecodotego,jaknależyzdefiniować
pracęprzymusowąwczasieIwojnyświatowej.Zachodnioniemieckihistoryk
FriedrichZunkeltwierdzi,żerok1914przyniósłzesobąwyraźnącezurę.Wy-
dającrosyjskimpracownikomzakazpowrotudoojczyzny,władzeniemieckie
zdecydowałysięnaautorytarnerozwiązanieproblemusiłyroboczej.Odtąd
przymusdefiniowaćmiałniemieckąpolitykęwtymzakresie,cojednakwmiarę
możliwościrealizowanemiałobyćprzezwładzewsposóbzawoalowany7.
NatomiastwNRDhistoriografiamarksistowskawidziaławzakaziepowro-
tuipóźniejszychśrodkachpodjętychwlatach1914–1918wobecpracowników
zRosjijedyniestopniowezmianywzględemokresuprzedwybuchemwojny.
DPrzymuspozaekonomiczny”,tj.pracaprzymusowapodgroźbąlubwobec
7
F
.Zunkel,DieausländischenArbeiterinderdeutschenKriegswirtschaftspolitikdesErstenWe-
ltkrieges,[wi]EntstehungundWandeldermodernenGesellschaft.FestschriftfürHansRosenbergzum
65.Geburtstag,red.G.A.Ritter,Berlin1970,s.287.
*OHLiObersteHeeresleitung,wdalszejczęścinazywaneniemieckimskrótem.Liczebnik
Dtrzeci”odnosisiędotrzeciegoodwybuchuwojnyskładukierownictwa.Pierwszemuprzewo-
dziłHelmuthvonMoltke(młodszy),drugiemu–ErichvonFalkenhayn–przyp.tłum.
