Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Elementyprawoznawstwa
sądowym.Wyjątkiemjestjednakprawomiędzynarodowe-najegogruncieprawozwy-
czajoweodgrywanadalbardzoistotnąrolę.
Naproceskształtowaniasięprawazwyczajowegoskładająsiędwaelementy:
obiektywnyisubiektywny.Elementemobiektywnymjestpraktyka,czyli,inaczejmó-
wiąc,postępowanieprzezokreślonepodmiotywdanysposób.Praktyka,abymogłabyć
doniosławkontekściekształtowaniasięprawazwyczajowego,musimiećcharakterpo-
wszechny,tj.tookreślonepostępowaniepowinnobyćpowszechnewśróddanegorodza-
jupodmiotów.Jeślinp.mówisięopraktycedotyczącejpostępowaniastudentów,to
kryteriumpowszechnościpowinnobyćodnoszonedotegowłaśniekręguosób.Praktyka
powinnabyćrównieżwmiaręjednolita,nieprzerwanaimożliwiedośćdługotrwała.Ele-
mentemsubiektywnymjestprzekonaniedanychpodmiotówotym,postępowanie
wsposóbobjętypraktykąmacharakterobowiązkuprawnego.Elementtenokreślasię
niekiedyjakoopinioiuris.Dopierozaistnienieelementówobiektywnegoorazsubiek-
tywnegoprowadzidopowstanianormyprawazwyczajowego,przyczympraktykazwy-
klepoprzedzaopinioiuris.Możnasięspotkaćzestanowiskiem,normyprawazwy-
czajoweobowiązująjedyniepodwarunkiem,stosowaneprzezorganypaństwa,
azwłaszczasądy34.
Odgrywającymwspółcześnieznacznąrolęsposobemtworzeniaprawajestprawo
precedensowe.Istotaprawaprecedensowegopoleganatym,orzeczeniasądowe
mogąniekiedypełnićpodwójnąfunkcję-jednocześniedecyzjamijednostkowymi
wyrażającyminormyindywidualno-konkretneiaktemprawnymtworzącymnormyabs-
trakcyjno-generalne.Wpolskimsystemieprawaprawoprecedensoweobowiązujefak-
tycznie,natomiastistniejąsystemyprawne,wszczególnościcommonlaw,wktórym
prawoprecedensoweobowiązujesystemowo.Wsystemachprawnychcommonlaw
przyjmujesię,żeorzeczeniesądowedzielisięnadwieczęści:ratiodecidendiorazobi-
terdictum35.Cześćokreślanajakoratiodecidendi,nazywanawpolskimprawoznaw-
stwienregułądecyzji”,wskazujetreśćnormabstrakcyjno-generalnych,którebyłypod-
stawąwłaściwejdecyzjijednostkowej36.Jeślinormytezostałyustanowioneporaz
pierwszy,toorzeczeniejezawierającemożnaokreślićmianemprecedensu.
Jeśliwtrakcierozpatrywaniadanejsprawyprzezsądokażesię,żewpodobnejspra-
wiezapadłojużprecedensoweorzeczenie,toratiodecidendiwydanegoorzeczeniaod-
wołujesiędoratiodecidendizawartegowprecedensowymorzeczeniu.Zkoleitaczęść
orzeczenia,któraniestanowiratiodecidendi,określanajestjakoobiterdictum.Podział
natedwieczęścijestotyleistotny,żejakoprawowewłaściwymtegosłowaznaczeniu
określasięjedynieratiodecidendi-toonoobowiązujeprzyrozpatrywaniuprzyszłych
spraw.
Prawoprecedensowe,zarównowsystemachopartychnaprawiestanowionym(zwa-
nychrównieżsystemamikontynentalnymi),jakiwsystemachcommonlawobowiązuje
34Z.Ziembiński,Problemypodstawowe…,s.262.
35K.Opałek,J.Wróblewski,Zagadnieniateoriiprawa,Warszawa1969,s.80.
36Zob.J.Wróblewski,Sądowestosowanieprawa,Warszawa1988,s.310.
38