Prawo rzymskie

Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps De Berier

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-20050-3

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2018

Liczba stron:

783

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Dajczak, Wojciech; Giaro, Tomasz; Berier, Franciszek Longchamps De. Prawo rzymskie. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, 783 s. ISBN 978-83-01-20050-3

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Dajczak, W.

A1 Giaro, T.

A1 Berier, F.L.D.

T1 Prawo rzymskie

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2018

SN 978-83-01-20050-3

Bibliografia BibTex:

@Book{ 195353, author = "Dajczak, Wojciech and Giaro, Tomasz and Berier, Franciszek Longchamps De", editor = "", title = "Prawo rzymskie", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2018", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-20050-3" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Dajczak, Wojciech

AU - Giaro, Tomasz

AU - Berier, Franciszek Longchamps De

ED -

TI - Prawo rzymskie

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2018

SN - 978-83-01-20050-3

ER -

Netografia (standard APA):

Dajczak, Wojciech; Giaro, Tomasz; Berier, Franciszek Longchamps De. Prawo rzymskie [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018 [dostęp: 05 05 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/prawo-rzymskie-wojciech-dajczak-tomasz-giaro-195353.

historia prawa, prawo rzymskie, podręcznik akademicki

Znany i ceniony, a także nowoczesny i przystępny podręcznik akademicki do prawa rzymskiego, podstawowa lektura dla studentów prawa, europeistyki, historii, kulturoznawstwa, administracji i dla aplikantów prawniczych oraz wszystkich osób interesują...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-20050-3

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2018

Liczba stron:

783

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Do Czytelnika (Marian Kallas)20
Przedmowa do wydania trzeciego (Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier)22
Przedmowa do wydania drugiego (Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier)26
Przedmowa do wydania pierwszego (Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier)30
Wykaz skrótów36
Rozdział 1. Historia i tradycja prawa rzymskiego (Tomasz Giaro)44
1.1. Wiadomości wstępne44
1.1.1. Unikalność prawa rzymskiego na tle innych porządków prawnych44
1.1.2. Rzymskie pojęcia i podziały prawa46
1.1.3. Elementy trwałe rzymskiego ustroju i systemu źródeł prawa48
1.1.4. Szczególna rola perspektywy procesowej49
1.1.5. Jurysprudencja jako źródło prawa50
1.2. Wczesna republika patrycjuszowska (do 367 przed Chr.)51
1.2.1. Gospodarka i ustrój51
1.2.1.1. Magistratura53
1.2.1.2. Komicja53
1.2.2. Źródła dawnego prawa rzymskiego (ius civile)55
1.2.1.3. Senat55
1.3. Późna republika pod hegemonią nobilitas (367–27 przed Chr.)57
1.3.1. Od miasta-państwa do państwa terytorialnego57
1.3.1.1. Zarząd Italii58
1.3.1.2. Prowincje59
1.3.2. Rozwarstwienie społeczne60
1.3.3. Rewolucja rzymska i upadek republiki61
1.3.4. Źródła prawa, zwłaszcza prawo pretorskie (ius honorarium)62
1.3.5. Ius civile, ius gentium, ius naturale63
1.3.6. Jurysprudencja późnorepublikańska65
1.4. Wczesne cesarstwo (pryncypat 27 przed Chr.–284 po Chr.)67
1.4.1. Instytucjonalizacja pryncypatu67
1.4.2. Kompromis między republiką a jedynowładztwem68
1.4.2.1. Atrofia instytucji republikańskich68
1.4.2.2. Powstanie administracji państwowej69
6.14.5. Korzystanie z cudzej rzeczy a wielość funkcji gospodarczych kontraktu locatio conductio72
1.4.3. Gospodarka, społeczeństwo i administracja74
1.4.4. Zmiany w wymiarze sprawiedliwości75
1.4.5. Źródła prawa okresu pryncypatu76
1.5. Jurysprudencja klasyczna77
1.5.1. Samodefinicje jurysprudencji rzymskiej77
1.5.2. Interpretacja prawnicza jako źródło prawa79
1.5.3. Postępująca biurokratyzacja jurysprudencji80
1.5.4. Niechęć do systematyki; metoda kazuistyczna81
1.5.5. Gatunki i dzieła rzymskiej literatury prawniczej83
1.5.6. Problem normatywności miękkiej84
1.6. Późne cesarstwo (dominat 284–565)85
1.6.1. Rys historyczny. Wschód i Zachód cesarstwa85
1.6.2. Historia społeczno-gospodarcza88
1.6.3. Absolutyzm cesarski i postępy biurokratyzacji89
1.6.4. Zachodniorzymski wulgaryzm i wschodni klasycyzm94
1.6.5. Kompilacje prawa od Dioklecjana do Teodozjusza II98
1.7. Ustawodawstwo justyniańskie (528–565) i jego dzieje99
1.7.1. Kompilacja Justyniana (528–534) i jej cele polityczne99
1.7.2. Części składowe kompilacji i Nowele (535–565)101
1.7.3. Dalszy rozwój prawa bizantyńskiego104
1.7.4. Recepcja prawa rzymsko-bizantyńskiego w Europie Wschodniej105
1.8. Drugie życie prawa rzymskiego na zachodzie Europy106
1.8.1. Od kompilacji justyniańskiej do odkrycia Digestów106
1.8.2. Obszary i etapy recepcji na zachodzie Europy107
1.8.2.1. Mos italicus107
1.8.2.1.1. Glosatorzy107
1.8.2.1.2. Konsyliatorzy109
1.8.2.1.3. Osiągnięcia dogmatyczne legistyki109
1.8.2.2. Kanonistyka110
1.8.2.2.1. Utrumque ius110
1.8.2.2.2. Osiągnięcia dogmatyczne kanonistyki112
1.8.2.3. Recepcja praktyczna prawa rzymskiego113
1.8.2.4. Humanizm prawniczy i nowy podział Europy114
1.8.2.5. Holenderska „jurysprudencja elegancka” i systemy mieszane115
1.8.2.6. Tendencja systematyczna prawa natury117
1.8.2.7. Usus modernus Pandectarum119
1.8.2.8. Kodyfikacje prawa natury121
1.8.3. Szkoła Historyczna, pandektystyka i niemiecki kodeks cywilny125
1.8.3.1. Szkoła Historyczna125
1.8.3.2. Pandektystyka134
1.8.3.3. Niemiecki kodeks cywilny136
1.8.4. Prawo rzymskie w Europie Środkowo-Wschodniej138
1.8.5. Obecna sytuacja tradycji romanistycznej139
1.8.6. Wzmianka o wpływie rzymskiego prawa publicznego140
Po przeczytaniu142
Rozdział 2. Kształtowanie i ochrona praw prywatnych144
2.1. Kształtowanie praw prywatnych – czynności prawne (Tomasz Giaro)144
2.1.1. Zdarzenia a czynności prawne144
2.1.4. Skutki czynności prawnych144
2.1.1.1. Rodzaje czynności prawnych145
2.1.1.2. Elementy treściowe czynności prawnej149
2.1.1.2.1. Warunek150
2.1.1.2.2. Dalsze klauzule dodatkowe152
2.1.2. Wykładnia czynności prawnych153
2.1.3. Wady czynności prawnych156
2.1.3.1. Zamierzona rozbieżność między wolą a oświadczeniem157
2.1.3.2. Niezamierzona rozbieżność między wolą a oświadczeniem157
2.1.4.1. Nieważność czynności prawnych160
2.1.4.2. Ratowanie czynności nieważnych162
2.1.5. Zastępstwo163
2.1.5.1. Rozróżnienia pojęciowe163
2.1.5.2. Wykluczenie zastępstwa bezpośredniego164
2.1.5.3. Skargi o charakterze dodatkowym165
2.1.5.4. Rozwój zastępstwa bezpośredniego168
2.2. Ochrona praw prywatnych (Franciszek Longchamps de Bérier)169
2.2.1. Pozaprocesowa ochrona praw prywatnych170
2.2.1.1. Pomoc własna170
2.2.1.2. Ugoda172
2.2.1.3. Kompromis173
2.2.1.4. Pretorska ochrona pozaprocesowa173
2.2.2. Proces176
2.2.1.5. Sądownictwo biskupie176
2.2.2.1. Actio – powództwo i roszczenie176
2.2.2.2. Trzy historyczne etapy rozwoju procesu rzymskiego179
2.2.2.3. Podmioty w procesie180
2.2.2.4. Zasady procesowe185
Rozdział 3. Osoby i rodzina192
2.2.2.5. Actiones i proces192
2.2.2.6. Przebieg postępowania200
2.2.2.7. Egzekucja203
2.2.2.8. Innowacje procesu kognicyjnego204
Po przeczytaniu206
3.1. Osoby (Tomasz Giaro)208
3.1.1. Uwagi wstępne na temat systematyki208
3.1.2. Status człowieka a jego podmiotowość prawna209
3.1.2.1. Podmiotowość i prawo podmiotowe210
3.1.2.2. Zdolność prawna212
3.1.2.2.1. Początek i koniec zdolności prawnej213
3.1.2.2.2. Wolność i niewola213
3.1.2.2.3. Sposoby powstania i ustania niewoli215
3.1.2.2.4. Wyzwolenia216
3.1.2.2.5. Położenie prawne wyzwoleńca219
3.1.2.2.6. Obywatelstwo220
3.1.2.2.7. Pozycja w rodzinie221
3.1.3. Zdolność do czynności prawnych222
3.1.3.1. Ograniczenia ze względu na wiek222
3.1.3.2. Ograniczenia ze względu na płeć224
3.1.3.3. Dalsze ograniczenia225
3.1.4. Osoby prawne226
3.1.4.1. Uwaga wstępna226
3.1.4.2. Związki osób (korporacje)226
3.1.4.3. Masy majątkowe (fundacje)228
3.2. Prawo rodzinne (Franciszek Longchamps de Bérier)230
3.2.1. Władza ojcowska230
3.2.1.1. Treść i wykonywanie władzy ojcowskiej230
3.2.1.1.1. Władza ojcowska w rodzinie agnacyjnej230
3.2.1.1.2. Uprawnienia ojca rodziny231
3.2.1.1.3. Ewolucja władzy ojcowskiej232
3.2.2.4.1. Obowiązek ustanowienia posagu236
3.2.1.2. Zdolność majątkowa238
3.2.1.3. Wejście pod władzę ojcowską240
3.2.1.3.1. Urodzenie w małżeństwie240
3.2.1.3.2. Adopcja241
3.2.1.3.3. Legitymacja246
3.2.1.4. Zgaśnięcie władzy ojcowskiej247
3.2.1.4.1. Przyczyny247
3.2.1.4.2. Emancypacja247
3.2.2. Małżeństwo248
3.2.2.1. Prawne znaczenie małżeństwa248
3.2.2.1.1. Przesłanki249
3.2.2.1.2. Koncepcja małżeństwa252
3.2.2.2. Zaręczyny254
3.2.2.3. Manus nad żoną255
3.2.2.3.1. Sposoby wejścia pod manus255
3.2.2.3.2. Skutki prawne wejścia pod manus255
3.2.2.4. Posag256
3.2.2.4.2. Obowiązek zwrotu posagu257
3.2.2.5. Rozwód258
3.2.2.4.3. Sytuacja prawna dóbr posagowych258
3.2.2.4.4. Darowizny w związku z małżeństwem258
3.2.2.5.1. Powody rozwodu258
3.2.2.5.2. Przeprowadzenie rozwodu260
3.2.2.5.3. Prawne znaczenie rozwodu260
3.2.2.6. Konkubinat261
3.2.2.7. Ustawodawstwo małżeńskie Augusta262
3.2.3. Piecza prawna263
3.2.3.1. Opieka a kuratela263
3.2.3.2. Opieka264
3.2.3.2.1. Powołanie opiekuna264
3.2.3.2.2. Opieka nad kobietami266
3.2.3.2.3. Opieka nad niedojrzałymi266
3.2.3.2.4. Odpowiedzialność opiekuna267
3.2.3.3. Kuratela269
3.2.3.3.1. Odpowiedzialność kuratora269
3.2.3.3.2. Kuratela marnotrawców oraz furiosi269
3.2.3.3.3. Typy kurateli271
Po przeczytaniu272
Rozdział 4. Spadki (Franciszek Longchamps de Bérier)274
4.1. Zagadnienia ogólne274
4.1.1. Prawo spadkowe a inne gałęzie prawa prywatnego274
4.1.2. Środki ochrony w prawie spadkowym276
4.1.2.1. Hereditatis petitio276
4.1.2.2. Interdykt quorum bonorum280
4.1.2.3. Ochrona w cognitiones extra ordinem282
4.1.3. Wartości i zasady prawa spadkowego283
4.1.3.1. Wartości prawa spadkowego284
4.1.3.2. Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest285
4.1.3.3. Swoboda testowania287
4.1.3.4. Solidarność rodzinna292
4.1.3.5. Szacunek dla woli zmarłego299
4.1.3.6. Semel heres semper heres301
4.1.3.7. Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur303
4.1.3.8. Reguły w prawie spadkowym305
4.1.4. Podmioty uczestniczące w dziedziczeniu306
4.1.4.1. Testamenti factio activa306
4.1.4.2. Testamenti factio passiva308
4.1.4.3. Capacitas309
4.1.4.4. Indignitas310
4.2. Dziedziczenie beztestamentowe311
4.2.1. Porządek dziedziczenia w prawie cywilnym312
4.2.2. Porządek dziedziczenia w prawie pretorskim316
4.2.3. Porządek dziedziczenia w Nowelach justyniańskich321
4.3. Dziedziczenie testamentowe326
4.3.1. Forma zewnętrzna testamentu327
4.3.1.1. Prawo archaiczne – testamenty calatis comitiis oraz in procinctu327
4.3.1.2. Mancypacja ze skutkami na wypadek śmierci327
4.3.1.3. Testament mancypacyjny328
4.3.1.4. Testament pretorski331
4.3.1.5. Testamenty prawa poklasycznego333
4.3.1.6. Formy szczególne337
4.3.1.7. Testament żołnierski338
4.3.2. Treść testamentu340
4.3.2.1. Ustanowienie dziedzica340
4.3.2.7. Ustanowienie opiekuna341
4.3.2.2. Substytucje345
4.3.2.3. Wydziedziczenie350
4.3.2.4. Legaty351
4.3.2.5. Fideikomisy356
4.3.2.6. Wyzwolenia testamentowe360
4.3.2.8. Polecenia361
4.3.2.9. Klauzula kodycylarna i kodycyle363
4.3.3. Darowizny na wypadek śmierci366
4.3.4. Interpretacja testamentu369
4.3.4.1. Wola testatora a forma i treść testamentu369
4.3.4.2. Favor testamenti371
4.4. Po śmierci spadkodawcy379
4.4.1. Dziedziczenie przeciwtestamentowe379
4.4.2. Ostateczne ukształtowanie powołania do spadku384
4.4.2.1. Krąg podmiotowy384
4.4.2.2. Śmierć spadkodawcy a nabycie spadku386
4.4.2.3. Transmisja387
4.4.2.4. Przyrost388
4.4.3. Nabycie spadku390
4.4.3.1. Nabycie spadku z mocy prawa390
4.4.3.2. Sposoby przyjęcia spadku392
4.4.4. Kwestie wpływające na decyzję o spadku394
4.4.4.1. Zasiedzenie spadku394
4.4.4.2. Przyjęcie spadku a odpowiedzialność za długi spadkowe395
4.4.4.3. Dobrodziejstwo inwentarza397
4.4.4.4. Ochrona wierzycieli spadkowych399
4.4.4.5. Podatek od spadków400
Po przeczytaniu402
Rozdział 5. Posiadanie i prawa rzeczowe (Tomasz Giaro)406
5.1. Zagadnienia wstępne406
5.1.1. Prawnie uznane formy władania rzeczą406
5.1.1.1. Posiadanie – własność – prawa na rzeczy cudzej406
5.1.1.2. Actio in rem408
5.1.2. Podziały rzeczy409
5.1.3. Ius in re412
5.2. Posiadanie413
5.2.1. Pojęcie, elementy i rodzaje posiadania413
5.2.2. Nabycie i utrata posiadania415
5.2.2.1. Nabycie posiadania415
5.2.3. Ochrona posiadania417
5.2.2.2. Utrata posiadania417
5.2.3.1. Zakres podmiotowy ochrony418
5.2.3.2. Podziały interdyktów420
5.2.3.3. Interdykty służące do odzyskania posiadania420
5.2.3.4. Interdykty służące do utrzymania posiadania422
5.2.3.5. Dalszy rozwój423
5.2.4. Posiadanie praw (possessio iuris)425
5.3. Własność426
5.3.1. Pojęcie własności426
5.3.2. Dalszy rozwój form władania rzeczą428
5.3.3. Granice własności. Współwłasność430
5.3.3.1. Zakres uprawnień właściciela430
5.3.3.2. Współwłasność433
5.3.4. Nabycie i utrata własności435
5.3.4.1. Nabycie pochodne435
5.3.4.2. Zasiedzenie441
5.3.4.3. Nabycie pierwotne445
5.3.5. Ochrona własności449
5.3.5.1. Skarga wydobywcza450
5.3.5.2. Skarga negatoryjna454
5.3.5.3. Ochrona własności bonitarnej454
5.4. Prawa na rzeczy cudzej456
5.4.1. Uwaga wstępna456
5.4.2. Służebności gruntowe457
5.4.2.1. Służebności wiejskie457
5.4.2.2. Służebności miejskie458
5.4.2.3. Powstanie i wygaśnięcie459
5.4.2.4. Ochrona służebności460
5.4.3. Służebności osobiste461
5.4.3.1. Użytkowanie462
5.4.3.2. Dalsze służebności osobiste465
5.4.3.3. Zasady ustanawiania i wykonywania służebności465
5.4.4. Dziedziczne prawa czynszowe468
5.4.4.1. Emfiteuza468
5.4.4.2. Superficies468
5.4.5. Zastaw469
5.4.4.3. Dalszy rozwój emfiteuzy i superficies469
5.4.5.1. Rozwój historyczny zastawu471
5.4.5.2. Akcesoryjność zastawu472
5.4.5.3. Realizacja zastawu475
5.4.5.4. Mankamenty zastawu rzymskiego477
5.4.5.5. Dalszy rozwój prawa zastawu479
Po przeczytaniu481
Rozdział 6. Zobowiązania (Wojciech Dajczak)484
6.1. Pojęcie zobowiązania (obligatio)484
6.2. Źródła powstawania zobowiązań485
6.3. Od nominalizmu kontraktowego ku zasadzie swobody umów487
6.4. Zobowiązanie naturalne490
6.5. Nominalizm deliktowy a poszerzanie zakresu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych491
6.6. Wielość podmiotów w stosunku obligacyjnym494
6.11.1. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu czynu niedozwolonego na przykładzie lex Aquilia494
6.7. Zmiana wierzyciela i dłużnika495
6.12.11. Zobowiązanie umowne na rzecz osoby trzeciej495
6.8. Umorzenie zobowiązania497
6.8.1. Umorzenie zobowiązania w następstwie prawidłowego spełnienia świadczenia498
6.8.2. Gatunkowe i indywidualne określenie przedmiotu świadczenia502
6.8.3. Zobowiązania dopuszczające wybór między różnymi postaciami świadczenia503
6.8.4. Umorzenie zobowiązania przez inne świadczenie (datio in solutum)504
6.8.5. Umorzenie zobowiązania niepowiązane z żadnym świadczeniem506
6.8.5.1. Zwolnienie z długu506
6.8.5.2. Potrącenie (compensatio)506
6.8.5.3. Odnowienie (novatio)508
6.9. Zwłoka wierzyciela i dłużnika509
6.9.1. Zwłoka dłużnika (mora debitoris)509
6.9.2. Zwłoka wierzyciela (mora creditoris)511
6.10. Skutki niewykonania lub nieprawidłowego wykonania zobowiązania512
6.11. Odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę513
6.11.1.1. Odpowiedzialność według pierwotnego tekstu ustawy514
6.11.1.2. Odpowiedzialność akwiliańska według interpretacji jurystów rzymskich514
6.11.2. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu niewykonania umowy na przykładzie kontraktów ocenianych według dobrej wiary (bonae fidei)516
6.11.3. Przesłanki odpowiedzialności obiektywnej (na zasadzie ryzyka). Przykłady odpowiedzialności za zwierzęta, quasi-delikty518
6.11.3.1. Szkody wyrządzone przez zwierzęta519
6.11.3.2. Quasi-delikty520
6.11.3.3. Szczególna odpowiedzialność przewoźników, oberżystów i prowadzących gospody521
6.11.4. Siła wyższa (vis maior) jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność dłużnika523
6.11.5. Szkoda (damnum) i odszkodowanie524
6.11.6. Kary pieniężne w zobowiązaniach deliktowych525
6.11.7. Kary umowne (stipulatio poenae)526
6.12. Zobowiązania umowne528
6.11.8. Infamia dłużnika528
6.12.1. Prawo rzymskie a ogólna teoria umów528
6.12.2. Zawarcie umowy529
6.12.3. Zadatek (arrha)535
6.12.4. Causa umowy536
6.12.5. Nieuczciwe postępowanie przy zawieraniu umowy537
6.12.5.1. Wykorzystanie podstępu w celu zawarcia umowy538
6.12.5.2. Wykorzystanie przymusowego położenia w celu zawarcia umowy539
6.12.5.3. Problem odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną w ramach czynności prowadzonych w celu zawarcia umowy540
6.12.6. Treść zobowiązania umownego542
6.12.7. Szczególne zasady interpretacji umów542
6.12.7.1. Arbitralne usuwanie niejasności treści umowy542
6.12.7.2. Rozbieżność między literalnym brzmieniem umowy a rzeczywistym zamiarem stron543
6.12.8. Problem ekwiwalentności świadczeń w zobowiązaniu wzajemnym (synalagmatycznym)545
6.12.9. Niemożliwość świadczenia547
6.12.10. Wierność danemu przyrzeczeniu a istotna zmiana okoliczności548
6.12.12. Klauzule dobrej wiary (bona fides) i dobrych obyczajów (boni mores)550
6.12.12.1. Klauzula dobrych obyczajów (boni mores) jako granica ważności zobowiązania umownego550
6.12.12.2. Klauzula dobrej wiary (bona fides) a rozwój prawa zobowiązań umownych552
6.12.13. Stipulatio jako zobowiązanie umowne554
6.12.13.1. Forma stipulatio554
6.12.13.2. Problem kauzalności stypulacji554
6.12.14. Systematyka rzymskich zobowiązań umownych556
6.15.2. Problem nieodpłatności zlecenia i przechowania556
6.13. Kontrakty służące do zbywania i nabywania dóbr557
6.13.1. Typy czynności uzasadniających zbywanie i nabywanie dóbr557
6.13.1.1. Rozróżnienie czynności odpłatnych i nieodpłatnych557
6.13.1.2. Sposób określenia ceny – rozgraniczenie między sprzedażą a zamianą558
6.13.1.3. Emptio venditio jako podstawowy typ kontraktu służącego nabywaniu dóbr majątkowych558
6.13.1.3.1. Łatwość zawarcia kontraktu emptio venditio558
6.13.1.3.2. Szeroki zakres przedmiotowy sprzedaży559
6.13.1.3.3. Umowne prawo odstąpienia od kontraktu emptio venditio560
6.13.1.4. Szczególne zasady odpowiedzialności stron w kontrakcie emptio venditio561
6.13.1.4.1. Problem ryzyka utraty rzeczy w okresie między zawarciem a wykonaniem zobowiązania561
6.13.1.4.2. Sprzedaż rzeczy objętej prawem rzeczowym osoby trzeciej562
6.13.1.4.3. Sprzedaż rzeczy niemającej oczekiwanych przez kupującego właściwości563
6.13.1.4.3.1. Rozwiązania edylów kurulnych564
6.13.1.4.3.2. Odpowiedzialność za wady fizyczne wyprowadzona z klauzuli ex fide bona w skardze kupującego564
6.13.1.4.3.3. Relacja skarg wprowadzonych przez edylów kurulnych i actio empti565
6.13.2. Nieodpłatne nabycie dóbr majątkowych (donatio)566
6.13.2.1. Natura prawna darowizny566
6.13.2.2. Granice swobody dokonywania darowizn567
6.14. Kontrakty służące do korzystania z cudzego kapitału lub cudzych dóbr568
6.14.1. Typy kontraktów pozwalających na korzystanie z cudzego kapitału lub cudzych dóbr568
6.14.2. Ryzyko uszkodzenia lub utraty przekazanej rzeczy569
6.14.3. Problem „realności” pożyczki571
6.14.4. Kwestia faktycznej odpłatności pożyczki572
6.14.5.1. Odpowiedzialność za wady przekazanej rzeczy573
6.14.5.2. Problem wpływu zdarzeń losowych na wysokość czynszu (obniżenie czynszu – remissio mercedis)574
6.14.5.3. Stabilność pozycji najemcy lub dzierżawcy575
6.14.5.3.1. Bezprawne objęcie w posiadanie przedmiotu najmu przez osobę trzecią575
6.14.5.3.2. Swoboda rozwiązania kontraktu576
6.14.5.3.3. Zbycie przedmiotu kontraktu locatio conductio w czasie jego trwania576
6.14.5.4. Dysponowanie przedmiotem kontraktu przez najemcę lub dzierżawcę578
6.15. Kontrakty służące do korzystania z cudzych usług579
6.15.1. Typy kontraktów pozwalających na korzystanie z cudzych usług579
6.15.2.1. Obyczajowe uzasadnienie nieodpłatności zlecenia580
6.15.3. Kompetencja do wykonania usługi i swoboda przy jej wykonywaniu581
6.15.7. Kształtowanie się szczególnego zobowiązania o pośrednictwo handlowe581
6.15.2.2. Praktyczne uzasadnienie nieodpłatności przechowania581
6.15.3.1. Kompetencja dłużnika do wykonania zobowiązania582
6.15.3.2. Udział podwykonawców w wykonaniu zobowiązania582
6.15.3.3. Swoboda dłużnika przy wykonaniu zobowiązania582
6.15.4. Zlecenie a pełnomocnictwo584
6.15.5. Problem ryzyka osiągnięcia zamierzonego rezultatu umowy584
6.15.6. Szczególne postacie przechowania585
6.16. Umowa służąca organizacji współdziałania i koncentracji kapitału588
6.16.1. Spółka jako owoc poszukiwania ekonomicznej racjonalności588
6.16.2. Kontrakt spółki jako ius fraternitatis589
6.16.3. Swoboda stron w kształtowaniu treści kontraktu589
6.16.4. Granica swobody kształtowania udziałów w zyskach i stratach (lwia spółka)590
6.16.5. Prawne skutki zawarcia umowy spółki590
6.16.5.1. Skutki między wspólnikami591
6.16.5.2. Problem skutku zawarcia umowy spółki względem osób trzecich591
6.16.6. Ku spółce jako odrębnemu podmiotowi praw i obowiązków592
6.17. Umowy służące ustanowieniu zabezpieczenia wierzytelności593
6.17.1. Kontrakt stypulacji jako inspiracja do powstania instytucji poręczenia593
6.17.2. Zakres odpowiedzialności poręczyciela594
6.17.3. Umowa powierniczego przeniesienia własności (fiducia)595
6.17.4. Umowa o ustanowieniu zabezpieczenia na rzeczy dłużnika (pignus)596
6.17.4.1. Losy przedmiotu zastawu w wypadku niewykonania zabezpieczonego zobowiązania596
6.18. Szczególne ryzyka związane z żeglugą morską a zobowiązania umowne597
6.17.4.2. Problem utrzymania i korzystania z przedmiotu zastawu597
6.18.1. Pożyczka morska (pecunia traiecticia)598
6.18.2. Rozkład ryzyka utraty towaru między właścicielami ładunku a kapitanem statku (lex Rhodia de iactu)598
6.19. Specyfika działalności gospodarczej a zobowiązania umowne599
6.19.1. Szczególne rozwiązania wzmacniające ochronę kontrahentów przedsiębiorcy604
6.19.2. Posługiwanie się przez przedsiębiorców ogólnymi warunkami umów604
6.20. Zobowiązania podobne do umownych (quasi ex contractu)605
6.20.1. Bezpodstawne wzbogacenie606
6.20.1.1. Zasada zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia606
6.20.1.2. Od zasady zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia do przesłanek skargi condictio607
6.20.1.3. Systematyzacja i uogólnianie przypadków bezpodstawnego wzbogacenia607
6.20.2. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia609
6.20.2.1. Altruistyczne zachowanie jako źródło zobowiązania609
6.20.2.2. Zakres altruistycznych zachowań prowadzących do powstania zobowiązania z tytułu negotiorum gestio610
6.20.2.3. Staranność gestora611
6.21. Zobowiązania z czynów niedozwolonych (ex delicto / ex maleficio)612
6.21.1. Specyfika zobowiązania z tytułu czynu niedozwolonego612
6.21.1.1. Czyn niedozwolony (delictum) a przestępstwo (crimen)613
6.21.1.2. Czyn niedozwolony (delictum) a zobowiązanie umowne (contractus)613
6.21.1.3. Cechy wspólne skarg przysługujących poszkodowanym czynem niedozwolonym614
6.21.2. Kradzież (furtum)615
6.21.2.1. Zasady odpowiedzialności z tytułu kradzieży wynikające z ustawy XII Tablic615
6.21.2.2. Treść pojęcia kradzieży615
6.21.2.3. Krąg podmiotów chronionych za pomocą actio furti616
6.21.2.4. Krąg podmiotów odpowiedzialnych za kradzież616
6.21.3. Bezprawne wyrządzenie szkody (damnum iniuria datum)617
6.21.2.5. Przypadki „objęcia” cudzej rzeczy traktowane inaczej niż kradzież617
6.21.3.1. Zniszczenie lub uszkodzenie składnika majątku jako przesłanka odpowiedzialności za czyn niedozwolony617
6.21.3.1.1. Uszkodzenia lub zniszczenia składników majątku zwalczane przez ustawę XII Tablic626
6.21.3.1.2. Uszkodzenia lub zniszczenia składników majątku zwalczane przez lex Aquilia626
6.21.3.1.3. Uszkodzenia lub zniszczenia majątku zwalczane w ramach interpretacji inspirowanej przez lex Aquilia626
6.21.3.2. Wina akwiliańska628
6.21.3.3. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność akwiliańską629
6.21.3.4. Natura prawna odpowiedzialności akwiliańskiej630
6.21.4. Działanie na szkodę wierzyciela (fraus creditorum)631
6.21.5. Naruszenie dóbr osobistych (iniuria)632
6.21.5.1. Zachowania kwalifikowane jako delikt iniuria632
6.21.5.2. Zły zamiar jako przesłanka odpowiedzialności z tytułu iniuria634
6.21.5.3. Prawne konsekwencje naruszenia dóbr osobistych634
Po przeczytaniu637
Rozdział 7. Współczesne wyzwania prawa rzymskiego (Wojciech Dajczak)640
7.1. Tradycja prawa rzymskiego a nauka prawa prywatnego na przełomie XX i XXI w640
7.2. Tradycja prawa rzymskiego a poszukiwanie ogólnych zasad prawa642
7.3. Tradycja prawa rzymskiego a idea unifikacji prawa prywatnego w Europie643
7.4. Tradycja prawa rzymskiego a autonomia prawa prywatnego646
Po przeczytaniu649
7.5. Tradycja prawa rzymskiego a wizja interpretacji prawniczej jako jednego z rzeczywistych źródeł prawa649
Słowniczek łaciński (Aleksander Grebieniow)652
Wskazówki bibliograficzne714
Indeks nazwisk i imion własnych724
Indeks rzeczowy734
Indeks terminów łacińskich756
Spis ilustracji778
O Autorach782

tiones)zaźródłoprawadorównująceustawie(G.1,5:legisvicemoptinere).

PodobniemłodszyodeńPapinianzaliczyłjedoczęściskładowychiuscivile

(D.1,1,7pr.),anapoczątkuIIIw.Ulpianokreśliłjepoprostujakoleges,czyli

ustawy(D.1,4,1,1).

typykonstytucji

Jużwstarożytnościrozróżnianoczterytypykonstytucjicesarskich:

cesarskich

(1)edicta,czylizarządzenia,jakoogólnenormyprawapublicznego,doktó-

rychnależałanp.wydanaw212r.przezKarakallęconstitutioAntoniniana;ten

inastępnytypkonstytucjizaliczyćmożnaformalniedorepublikańskiegoius

honorarium;(2)mandata,czylipolecenia,jakoinstrukcjedlaurzędników,

zktórychskładałsięnp.Gnomonidiologajakoksięgapoleceńsłużbowych,

wydanychzapewnewczasachMarkaAureliuszaprokuratorowifiskalnemu

prowincjiEgipt;(3)rescripta,czyliHpisemneodpowiedzi”napostawionece-

sarzowizapytania,znanewtrzechrodzajach:(a)epistulae,redagowaneprzez

kancelarięabepistulis,jaknp.korespondencjamiędzycesarzemTrajanem

aPliniuszemMłodszymzokresusprawowaniaprzezeńurzędunamiestnika

Bitynii;(b)subscriptiones,tzn.adnotacjenaoryginaleprośby(libellus)petenta,

sporządzaneprzezkancelarięalibellis;(c)rescriptawsensieścisłym,odpo-

wiadającefunkcjonalnieprawniczemuresponsum;(4)decreta,czyliwydawane

wprocesienadzwyczajnymwyrokisąducesarskiego;równieżoneosiągały

mocustawy,jaknp.HdekretboskiegoMarka”Aureliusza(decretumdiviMarci),

zakazującystosowaniasamopomocy(D.4,2,13;D.48,7,7).

1050Jurysprudencjaklasyczna

105010Samodefinicjejurysprudencjirzymskiej

jurysprudencjaawiedza

Stanowiącapodstawoweźródłorzymskiegoprawaprywatnegojuryspru-

empiryczna

dencjabyłajedynązdyscyplinintelektualnych,zwanychwRzymiearteslub

scientiae,którejbrakowałopierwowzoruwśródgreckichtechnai.Rzymianie

byliwięcniepewni,czywzoremCycerona(Mur.25;28)uznaćjązamiałką

wiedzęorzeczachurojonych,czypostawićjązaUlpianem(D.1,1,1,1)

napiedestaleprawdziwejfilozofii.PrzekazaneprzezUlpianadefinicje

jurysprudencjijakoHsztukitego,codobreisłuszne”(D.1,1,1pr.:arsboniet

aequi)orazHwiedzyosprawiedliwości”(D.1,1,10,2:iustiatqueiniustiscien-

tia),podkreślającjejzaangażowanieaksjologiczne,przyznawałyjejmilczą-

costatusodmiennyoddyscyplinempirycznych(artesconiecturales),jakme-

dycynaczyarchitektura.Narzędziemmetodyprawniczejniebyłaindukcja

normprawnychzfaktów,leczinterpretacja,wywodzącatenormyzobo-

wiązującychzwyczajówspołecznych.Towłaśniedziałającawswoistejpróż-

ninormatywnejinterpretatioprudentiumstanowiławedługPomponiusza

(D.1,2,2,12)trzoniuscivilewewłaściwymsensie.Gaiuspodkreśla,żeopie-

kęnadwyzwoleńcamiunormowanowokresierepublikańskimwtrybiewy-

kładni(G.1,165:perinterpretationem)dokładniewtensamsposób,jakby

wprowadzonojąsłowamiustawy.

Brak wyników

Prawo rzymskie

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra