Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
1.3.Akcent
RozdziałI.Badanianadprozodiąmowy
Zjawiskoakcentuzwiązanejestzwyróżnieniemwprzebiegumowyokreślone-
goelementujęzykowego,najczęściejsylaby.Zacechyakcentotwórczeuważasię
dynamicznązmianęwysokościgłosu,iloczasu,intensywnościgłosuijegobarwy.
Poszczególnejęzykiróżniąsięhierarchiąprominencjitychcech,przyczymprze-
ważadominacjazmianwysokości(za:Laver1995,s.513).10
Tradycyjnypodziałnaakcentwyrazowyizdaniowycorazczęściejzastępowa-
nyjestpodziałemnaakcentpotencjalnyiaktualny(Ladd1996).Zgodnieztym
ujęciemakcentleksykalnytraktujesięjakopotencjalnemiejscewystępowania
akcentunuklearnego.Akcentnuklearnyjestterminemużywanymwfonologiige-
neratywnejdlaoznaczenianajwiększejprominencjisylabowejwefrazie.Akcent
zdaniowyoznaczazatemmiejscetonunuklearnegowefrazieintonacyjnej,wska-
zujączarazemwyraz(bądźgrupęwyrazów)wefrazienajważniejszy.
Wyróżniasięrównieżakcentemfatyczny,któregofunkcjąjestzwrócenieuwa-
gisłuchaczanasylabęcharakteryzującąsięwiększymnaciskiemniżwneutral-
nymwzorcuakcentowymlubdlapodkreśleniaakcentuprzypadającegonasylabę
różniącąsięodprzyjętegowzorcaakcentowego.Akcentemfatycznyjestuży-
wanyprzezmówcędosygnalizowaniastopniaważnościtematu(Laver1995,
s.514-115).
1.3.1.Definicjeakcentu
Akcentjęzykapolskiegotradycyjnieuważanozadynamiczny(por.Wierzchow-
ska1967a,s.173),cowiązałosięzuznaniemregularnejdominacjidynamicznej
sylabyakcentowanejwstosunkudonieakcentowanych.Wtokudalszychbadańnad
akcentemwskazywanonarolętonu,intonacjioraziloczasuwtworzeniustruktur
akcentowych.
Obecnieprzyjmujesię,żesylabyakcentowanejniecharakteryzujejednacecha
akustyczna,leczkombinacjaokreślonychcech.Przeważaopinia,żewpercepcjiak-
centuwypowiedzinajwiększarolaprzypadaczęstotliwościpodstawowej,ailoczas
iintensywnośćsądrugorzędne(por.m.in.Jassem1962;Demenko1999).
10Naprzykładwjęzykuangielskimwakcenciewyrazowymnajważniejsząrolęodgrywady-
namicznazmianawysokościgłosu,drugąwkolejnościcechąjestiloczas,trzecią-intensywność,
anajmniejznaczącajestbarwagłosu(za:Laver1995,s.513).Podobnestanowiskoodnośniedoak-
centufrazowegoprzedstawiaJ.Pierrehumbert.Wedługniejpodczaswypowiadaniakażdejznajważ-
niejszychsylabakcentowanychmówiącywybierawysokośćzinwentarzaakcentówwysokościowych
(pitchaccents).Autorkaprzyjmuje,żewjęzykuangielskimjestichsześć.Mówiącyzaznaczarównież
granicefraz,wykorzystującdodatkoweelementymelodyczne(Pierrehumbert1997,s.114).
