Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Zarysewolucjiprzedsiębiorstwausługowego
17
PraktykąsprzyjającąprzetrwaniufirmrodzinnychwJaponiiwczasachszogu-
natu(XVII–XIXw.)byłoprzyjęciezasadyzarządzaniafirmąprzezzawodowych
menedżerów.Pozwoliłotoprzedsiębiorstwomrozwijaćsięwepoceindustrializacji.
PrzykłademjestfirmakupieckaSumitomopowstaław1590r.,któranastępniezaj-
mowałasiębankowością,handlemigórnictwem18.
Przedsiębiorstwawwieludziedzinachusług,takichjakbanki,ubezpieczenia,
transporttworzyliprzeważniekupcy,choćczasemteższlachta,możnowładztwo,
atakżewładcy.Kupcy–przedsiębiorcyzarządzaliprzedsiębiorstwem,podczasgdy
wprzypadkuprzedsiębiorcówszlacheckichfunkcjebyłyrozdzielone.Urzędnikkieru-
jącyprzedsiębiorstwempaństwowym,np.pocztą,takżepełniłfunkcjęprzedsiębiorcy.
WRosjiwXVIIIw.iXIXw.,wprzemyśleihandlu,szczególneznaczeniejako
przedsiębiorcymielichłopipoddani19.ŻydziosiedlającysięwHolandii,hugenoci
wypędzenizFrancjiiinnicudzoziemcytworzylibardzoaktywnegospodarczogrupy.
Ponieważniebylikrępowanizwyczajamidanejspołeczności,łatwiejimbyłowpro-
wadzaćinnowacje20.
Przedsiębiorstwokapitalistyczne
Handelnawielkąskalęprzerastałmożliwościfirmrodzinnych,wktórychzaufa-
niebyłoopartenapokrewieństwie.Pojawiłasiępotrzebastworzeniafirmybędącej
jednostkąniezależnąodwłaścicielaijegorodziny,wktórejwłasnośćindywidualna
byłaoddzielonaodwłasnościitransakcjizawieranychprzezprzedsiębiorstwo,aprzed-
siębiorstwoodgospodarstwadomowego.Takgenezęprzedsiębiorstwakapitalistycz-
negowidziałW
.Sombart.Planowane,racjonalnedziałaniewceluosiąganiazyskumo-
głobyćwtejstrukturzezorganizowaneiutrzymywaneprzezdłuższyczas21.M.Weber
wskazywałponadto,że„tylkoZachódznaracjonalne,kapitalistyczneprzedsiębior-
stwozestałymkapitałem,wolnąpracąorazracjonalnąspecjalizacjąipołączeniem
pracy”22.J.A.Schumpeteruważałprzedsiębiorcęiinnowacjezagłównąsiłęnapę-
dowąkapitalizmu.Rozróżniałinnowacjetechnologiczne,organizacyjne,atakże
otwieranianowychrynków23.Przedsiębiorstwomożnauznaćzatakąinnowację.
Dopowstaniaprzedsiębiorstwakoniecznejednakbyłospełnienietakichwa-
runków,jak:prawoswobodnegodysponowaniaswoimmajątkiem,wolnośćumów
18F
.Fukuyama,Zaufanie.Kapitałspołecznyadrogadodobrobytu,WydawnictwoNaukowe
PWN,Warszawa1997,s.194,196.
19F.Redlich,op.cit.,s.539,541.
20F
.Redlich,op.cit.,s.542.S.Pollard,EuropeanEconomicIntegration,1815-1970,Thames
andHudsonLtd,London1974,s.60–61.
21W
.Sombart,DiedeutscheVolkswirtschaftimneuzehntenJahrhundertundimAnfangdes20,
Jahrhunderts,Berlin1927,s.67–70.F
.Redlich,op.cit.,s.533.
22M.Weber,Gospodarkaispołeczeństwo.Zaryssocjologiirozumiejącej,WydawnictwoNauko-
wePWN,Warszawa2002,s.126.
23J.A.Schumpeter,Kapitalizm,socjalizm,demokracja,WydawnictwoNaukowePWN,War-
szawa1995,s.162.Por.teżO.E.Williamson,Ekonomiczneinstytucjekapitalizmu.Firmy,rynki,
relacjekontraktowe,WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa1998,s.406.
