Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
21
(psychologia)tłumuorazstandardydziałańsłużbbezpieczeństwawewnętrz-
negopaństw.Różnicezwiązanesąześrodowiskiemspołecznym,zaawanso-
waniemszerokorozumianychprocesówmodernizacji,zamożnością,rodzajem
osadnictwa,atakżedziałaniamiipoglądamiindywidualnychosób.Ujęciesyn-
tetyzującezaproponowaneprzezShlomoLambrozętrzydekadytemuutwier-
dzamniewprzekonaniu,żezbiorczerozpatrywanieiprzyjęcieskalimakro,
bezdrobiazgowychbadańźródłowych,nieprzybliżynaswżadensposóbdo
zrozumieniatego,czymbyłypogromy,ktobyłichsprawcą,dlaczegowybu-
chałyijakiebyłoichznaczenienietylkowsensiebezpośrednim,aleprzede
wszystkimkulturowym
20
.Spekulatywnycharakterwszelkichpróbsyntezo-
wania,bezszczegółowychanalizźródłowych,dawałosobieznaćwróżnych
opracowaniachnaukowych21.
NiedokładnerozpoznanieiniezrozumieniezjawiskapogromówXIX
ipoczątkuXXw.,niewiedzaotym,jakkształtowałysięspołecznewyobraże-
niaonich,adokładniej–funkcjonującyschematnarracyjnyiinterpretacyjny,
najczęściejwykrystalizowanenapotrzebypolityczne,wyraźnieutrudniłynie
tylkorecepcję,aletakżerzetelnąpolemikęzjednązważniejszychksiążek
historycznychoPolsceiPolakachXXiXXIw.(mamnamyśliSąsiadówJana
TomaszaGrossa).Opowieśćopogromie,wktórejgromitłum(ludzie),czysze-
rzejmiejscowi,alezawyraźnymporuczeniem/organizacją/przyzwoleniemwładz,
lubstronąatakującąjestwłaśniewładzaprzypominamatrycęhistoriiantyży-
dowskiejprzemocyzbiorowejzpoczątkuXXw.wRosji.Ostatecznykształt
tegoschematu,budującegonaszewspółczesnewyobrażeniaotym,czymjest
pogromŻydów,zacząłpowstawaćpoatakuwKiszyniowiew1903r.,afinalny,
znanynamformatuzyskałwdyskusjach,jakiewstrząsnęłyEuropąiStanami
ZjednoczonymiwpoczątkachXXw.,właśniepotragediiwBiałymstoku.Bez
wątpieniaistotnymelementemtejwykładnijestzłożeniegrzechuinspiracji
lubsprawstwanabarkiwładzyzewnętrznej,niepolskiej,orazodsunięcie
odpowiedzialnościodPolaków.Jesttojednazprzyczynwypchnięciatema-
tykizbiorowejprzemocyantyżydowskiejwokresiemiędzywojennymzesfery
debatypublicznejikonsekwentnegounikaniapojęcianpogrom”wodniesieniu
dotychtragicznychwydarzeń22.
Pogrombiałostockimawielenapisanychhistorii,omawiamjebądźodno-
szęsiędonichwdalszychczęściachksiążki.Powstawałyonejużod1906r.
naużytekrozmaitychśrodowisk.Stopniowodonaszychczasówichopozy-
cyjnewobeccaratuwersjelegitymizowałysięjakojedynieobiektywneiprze-
nikałydokręgównaukowych,aułatwieniestanowiłyzałożeniametodologii
marksistowskiej,homogenizującegrupęofiarideantropomorfizującesprawców
20S.Lambroza,ThePogromMovementinTsaristRussia1903-06(niepublikowanapraca
doktorska,RutgersUniversity1981).
21Por.wspomnianąnteoriępogromów”WitoldaMędykowskiego,Wcieniugigantów…
22ZwróciłminatouwagędrKamilKijek.
