Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Wstęp
jakiwczęścinarracjiglobalnych,tzw.metahistoriach,starannieopraco-
wanaopowieśćotym,jakcarscysiepaczemordowaliw1906r.białostockich
Żydów.Uważam,żeistotnedlazrozumienia,cotaknaprawdęwydarzyłosię
wBiałymstokuwdniach14-16czerwca1906r.,jestto,jakiebyłoijestzna-
czenieimiejscetegoprzekazuwwyobrażeniachspołecznychoprzeszłości.
Jakspróbujęwykazaćdalej,pisarstwohistoryczneomawiającetragediębiało-
stockąmiałoimadalekoszerszyniżtylkolokalnywymiar.Stałosiębowiem
właściwiearchetypicznymopisempogromu,wykorzystywanymipowielanym
womówieniuianalizieinnychprzypadków.Niewynikałotojedyniezpodo-
bieństwazdarzeń,alerównieżzzakorzenionychwkulturachchrześcijańskiej
iżydowskiejschematówjęzykowegoprzedstawianiaprzeszłościwjejfragmen-
cienazywanymnpogromem”.Motywowaneteżbyłopragmatyzmemwyborów
konwencjiinupolitycznianiem”treści.
Możnauznać,żeprocesnodczarowywania”stosunkówpolsko-żydowskich
wczasieostatniejwojnyitużponiejzapoczątkowanyzostałesejemJanaBłoń-
skiegownTygodnikuPowszechnym”w1987r.(BiedniPolacypatrząnagetto).
IntensyfikacjategozjawiskanastąpiławzwiązkuzksiążkamiJanaTomasza
Grossa,aszczególniejednąznich,zatytułowanąStrach,któramimopostu-
lowanegoujęciasyntetycznegojestdefactostudiumpoświęconymjednemu
przypadkowi(pogromwKielcach)
18
.Upatrujęwtymijasposobuodpowiedzi
nanajważniejszepytaniawbadaniachnadpogromami.Studianadliteraturą
naukowąipopularnąpoświęconątymzagadnieniomwXIXiXXw.utwier-
dziłymniewprzekonaniu,żetakchętniebudowanymodeltychwydarzeń
wrzeczywistościjesthistorycznąpułapką.Jeślibowiemprzyjrzećsiębliżej
świadectwomróżnejproweniencjinatemataktówprzemocynp.wOdessie,
Homlu,Kijowie,Kiszyniowie,DonbasieiBiałymstoku(bywymienićtylko
najlepiejomówionewliteraturzehistorycznejpogromywRosjinapoczątku
XXw.)czyopisompodobnychtragediiwPrusachwlatach80.XIXw.lub
dekadępóźniejwaustriackiejGalicjioraztakodległymkwestiom,jakprze-
mockolektywnawIndonezji,AfryceczyStanachZjednoczonych19,odnaj-
dziemyzarównowieleelementówwspólnych(np.międzywydarzeniami
wBiałymstokuiSt.Louis),jakiogromneróżnice(np.międzyzdarzeniami
wBiałymstokuiOdessie),aprzecieżwszystkiejęzyki,wjakichpowstały
opisytychtragedii,konsekwentnieokreślająjemianempogromu.Teczęści
wspólnewynikajązregułyzszerszychkwestii,takichjakuprzedzeniaetniczne
czy–wprzypadkuprzemocyprzeciwkoŻydom–antysemityzm,zachowania
18WięcejotychproblemachpiszeMichaelSteinlauf,Pamięćnieprzyswojona.Polskapamięć
Zagłady,przeł.A.Tomaszewska,Warszawa2001.WażnepracewtymzakresieautorstwaJana
Grabowskiego,BarbaryEngelkingiDariuszaLibionkiwywodząsięzkręguwspomnianegowyżej
CentrumBadańnadZagładąŻydówIFiSPAN.
19Ch.L.Lumpkins,AmericanPogrom.TheEastSt.LouisRaceRiotandBlackPolitics,Ohio
2008;J.T
.Sidel,Riots.Pogroms,Jihad.ReligiousViolenceinIndonesia,Ithaca–London2006.
