Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tworzenieznaków
57
kreatywność.Wyzwoloneprzezniąfantazjeogarniającałąrzeczywistość.Takmogą
sięrodzić,isięrodzą,nietylkowyobrażeniaistotboskichczywizjeprofetyczne,
aletakżeoryginalnewizjeartystyczne,rewolucyjnekoncepcjepolityczne,niekiedy
nawetgenialneodkrycianaukowe,choćzapewneczęściejprowadzitodoszaleństwa
iobłędu.
Metaforynaszecodzienne
Charakteryzującmechanizmytworzeniaznaków,wartowspomniećjeszczeodwóch
innychważnychiznanychkoncepcjach,którepokazująichfunkcjonowaniewpotocz-
nejkomunikacjijęzykowejorazwtwórczościartystycznej.
Pierwszadotyczymetaforycznychpodstawjęzyka.Jejautorzy,GeorgeLakofi
iMarkJohnson(1988),dowodzą,żejęzykwerbalnymazgruntumetaforyczny
charakter-ludzieopisują,aprzeztorozumiejąidoświadczająrzeczydanegorodzaju
wterminachodnoszonychdoinnychrzeczy.Robiązaśtakpoto,żebyzapomocąokre-
śleńmetaforycznychuwypuklićiskupićuwagęnajakimśjednymaspekciepojęcia,
jednocześnieukrywającinnejegoaspekty.Najlepiejnadająsiędotegopojęciakon-
kretne,opartenawyrazistych,zmysłowouchwytnychdoświadczeniach,którewcało-
ścilubczęścisąprzenoszonenapojęciabardziejogólneczyabstrakcyjne.Dlatego
najczęściejstosowanesąmetaforyorientacyjne,opartenarelacjachprzestrzennych:
dół-góra,przód-tył,do-od,głęboko-płytko,blisko-daleko,głęboko-płytko.
Naprzykładokreśleniaodwołującesiędotego,conagórze,znaczą:większy(wzrost
dochodów),wysoki(szczytkariery),dobry(wysokajakość),racjonalny(wznieśćsię
ponademocje),dominujący(wysokapozycja),prawy(szczytnezasady),świadomy
(wstawaćwcześnie),zdrowy(szczytowaforma);zkoleiodniesieniedotego,cona
dole,znaczy:mniejszy(małydochód),niski(spaśćnadno),zły(podły,podstępny),
emocjonalny(pogrążonywsmutku,wdołku),podległy(niskiestanowisko),nieprawy
(zniżyłsiędotego),nieświadomy(podnarkozą),chory(podupadłynazdrowiu).Rów-
nieskutecznesąmetaforyontologiczne,opartenadoświadczeniuczegoś,jakorzeczy
lubsubstancji,np.ciężardługu,kruchapsychika,szlifowanieformy,polewidzenia;
personifikacje,np.teoriawyjaśnia,faktprzemawia,religiazabrania,inflacjazżera;
metaforystrukturalne,np.wojnapolityczna,czastopieniądz,strategiadziałania;
atakżewieleinnych.
Wwiększościprzypadkówmetaforytegorodzajusątakgłębokowbudowane
wjęzykitakoczywiste,żeichwogóleniedostrzegamy.Alesąokreśleniaipojęcia,
któremająwyłączniestrukturęmetaforyczną.Dotyczytozwłaszczauczućiemocji-
niesposóbnp.mówićomiłościbezmetafor,oczymwiekażdyzakochany.Meta-
foryniezastępujądoświadczenia,jednakczęstosilniejniżonokształtująreprezen-
tacjęmentalnątego,czegoonodotyczy,częstopodwpływemzadziałaniamarkerów
somatycznych.Przeztowskazują,żedoświadczeniemazawszekulturowyiosobisty
