Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
60
DYSKURS.
WŁADZAUKRYTAWZNAKACH
Znaki–dyskursy–media
Pojęciedyskursuszturmemwdarłosię(wlatach80.-90.XXwieku)donaukhuma-
nistycznychispołecznych,takżemedioznawstwa,izadomowiłosięwnichnadobre.
Wywiedzionezłaciny(discursus-rozproszenie,bieganietuitam,rozmowa),nagrun-
ciewspółczesnegojęzykoznawstwanabrałonowegoznaczeniaizostałoprzejęteprzez
innedyscyplinybadawcze.Pojęciemtymzaczętookreślaćtakieużyciejęzyka,gdy
wypowiedźjednejosobyskierowanadoinnej(innych)wywołujejej(ich)reak-
cjewpostaciwypowiedzizwrotnejoraz/lubodpowiedniegodziałania(np.owego
nbieganiatuitam”).Odpowiedniegoznaczytu:zgodnegozintencją(myślą)zawartą
wpoczątkowejwypowiedzi(Czyżewski,2005).
Najprostszymprzykładempraktykidyskursywnejjestzwykłaceremoniapowitania.
Osobawchodzącadopomieszczenia,gdzieprzebywająinneosoby,zwracasiędonich
zwyklesłowamindzieńdobry”
,aoneodpowiadają:ndzieńdobry”
,ncześć”
,nwitam”
,
nsięmasz”
,nczołem”;niektóreznichwykonująteżgestpowitaniarękąlubskinieniem
głowybądźpodająrękędopowitalnegouścisku.Wtejprostejceremoniizawartajest
całamechanikadyskursu.Nowoprzybyły,wypowiadającsłowandzieńdobry”
,zwraca
nasiebieuwagęidokonujeautoprezentacjiwobecosóbobecnychwpomieszczeniu-
chcebyćzauważonyjakopodmiot,osobaludzka,iuznanyzauprawnionegodoprze-
bywaniawtympomieszczeniuitowarzystwietychosób,niezaśtraktowanyjakonie-
proszonyintruz.Gdyznateosoby,potwierdzatoiodnawiałączącegoznimirelacje;
gdyichniezna,przedstawiasięjakoosobakulturalna,chcącanawiązaćzwszystkimi
poprawneczynawetżyczliwestosunki.Reakcjeinnychosóbwyrażająstosunekdo
nowoprzybyłego-odpowiedźndzieńdobry”sygnalizujestosunekcokolwiekoficjalny,
zwrotyncześć”
,nczołem”
,nsięmasz”oznaczajązażyłośćisympatię,natomiastsłowo
nwitam”wyrażasympatiębezzażyłości.Wtensposóbdokonujesięaktwłączenia
nowoprzybyłegodogrupyorazpotwierdzenielubnawiązanieznimstosunkówprzez
jejczłonków.Jeśliktośniezareagujenapowitanieprzybysza,zamanifestujeniechęć
lubobcośćwobecniego,pośredniozdystansujesięteżdogrupy.Zpozoruzachowania
członkówgrupysąwięcreakcjąnasłowanowoprzybyłego.Wrzeczywistościkażdy
reagujenamodelmentalnysytuacjiuaktywnionywjegoprzestrzenimentalnej(umy-
śle),któryobejmuje:regułęformalną(reguładziałaniaokreślającawzorcezachowań
uczestnikówokreślonejsytuacji,np.powitania);kontekstsocjokulturowy(rozpozna-
niemiejscaicharakterusytuacji:prywatnalubpubliczna,orazmającychodniesienie
doniejnorm,obyczajówiwzorcówzachowaniaokreślanychprzezinnedyskursy,rela-
cjiwładzy,prestiżuiuznania,stopniaformalizacjikontaktów,różnicstatusów,praktyk
materialnych,atakżewszelkichokoliczności,któremodyfikująregułęformalną,np.
niepełnosprawność,ciąża,nagłewydarzenieitp.)orazczynnikindywidualny(płeć,
wiek,status,rolaipozycjaspołeczna,atakżeatrakcyjnośćinterpersonalna,maniery,
