Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Rozdział1.Kara,karykryminalneikarapozbawieniawolności
temu,żeczłowiekwspółżyjewdużejgrupie,którastanowiławarunekjegoprze-
trwania(Gazzaniga,2013).Życiewśrodowiskuspołecznym,jaksiębowiemoka-
zuje,stanowiowielewiększewyzwanieniżradzeniesobiezeświatemfizycznym.
Ewolucjawyposażyłanaswpięćuniwersalnychmodułówmoralnych,któ-
reumożliwiająwspółpracę(HaidtiJoseph,2004).Należydonich:wrażliwość
nacierpienie(należypomagaćiniekrzywdzićinnych),wzajemność(zktórej
wywodzisięsprawiedliwośćoraztakieuczuciamoralne,jaknp.poczuciewiny,
wstyd,gniew),hierarchia(szacunekdlastarszychiosóbuwładzy,status),więzi
koalicyjne(podziałnagrupęobcąiwłasną)orazczystość(unikanieskażenia
iokreślonychzachowańcielesnych).Ichodmiennakonfiguracjatłumaczyróżnice
międzykulturowenapoziomiemoralnym(np.możemymówićolojalnościwobec
rodziny,państwaczyrówieśników–określonekulturykładąodmiennynaciskna
ważnośćkażdejznich).Nasjednakinteresuje,cosiędziejewówczas,gdyczłonek
społecznościnieprzestrzegaregułspołecznych?Kiedykierującsięegoistycznymi
pobudkami,próbujezyskaćdlasiebiejaknajwięcej,zestratądlawiększości?
Odpowiedźstanowinietylkowycofaniesięgrupyzewspółpracyzdanąosobą,
alerównieżkaraodwetowa(zaktórejrealizacjęodpowiadamodułwzajemności)
(BoydiRocherson,1991).Badaniapokazują,żeludziekarząosobyniewspółpra-
cującezgrupą,nawetjeśliwiążesiętodlanichzdużymikosztami(Shutters,
2012).Naukowcytenrodzajkarynazywająkarąaltruistyczną(jednostkatracina
jejwykonywaniu)izarazemwskazują,żestanowionaniezbędnywarunekkoope-
racji–jakpokazująsymulacjekomputerowe(ważneźródłoweryfikacjihipotez
ewolucyjnych),jeśliwyeliminujemykarę,współpracawmałychidużychgrupach
sięzałamuje.Ostateczniegrupytakiedążądosamounicestwienia.Możliwość
karanianiebezpowoduistniejewięcwspołeczeństwach–karysąniezbędne
dlanaszegoprzetrwania,wzmacniająwspółpracęmiędzyczłonkamigrupy(Boyd
iRocherson,1991;NakaoiEdouard,2012;Gazzaniga,2013).Awartododać,
żeludziekooperujązesobąnaskalęniespotykanąwśródinnychgatunków3.
Karystanowiąwięcbardzoważny,uniwersalnynaprzestrzeniwiekówikul-
turelementżyciaspołecznego.Sąwpisanewnaszewyposażeniegenetyczne
istanowiąważnyregulatorzachowań.To,jakikształtprzyjmujekara,zmie-
niałosięwczasieiwróżnychspołeczeństwach.Niewątpliwiejejwyjątkowym
rodzajemjestkarakryminalna,któranarodziłasięwrazzkształtowaniemsię
państwikodeksówprawnych.Itojejpoświęcimywiększączęśćtegorozdziału.
Ponieważmaonanacelumiędzyinnymispowodowaniewewnętrznejprzemia-
nyskazanego,aobecnieukształtowaniewnimpoczuciaodpowiedzialnościza
własneczyny,wnaszychrozważaniachuwzględnimyrównieżzjawiskopoczucia
3Wymierzaniekarniejestwłaściwościąjedynieludzką.Stosująjerównieżzwierzęta,insekty
irośliny(NakaoiMachery,2012),makakizaśposiadająnawetwłasnąmałpiąpolicję(Gazzaniga,
2013)!
