Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Rozdział1.Kara,karykryminalneikarapozbawieniawolności
zdaje–rzetelniejopisać,wyjaśnićorazprzewidywaćzachowaniaprowadzące
dozmianschematówinawykówprzezoddziaływaniekorekcyjne.
Wielestuleciupłynęło,zanimkarazostałauznanazajedenześrodkówod-
działywanianazachowanieczłowiekaocharakterzewychowawczym,aniejedy-
niezaodwetowąreakcjęnaczynuznanyzaniebezpiecznyczyniedopuszczalny.
Stopniowowięckarastanowiącazazwyczajbardzosurowąreakcjęspołecznąza
wyrządzonąkomuśkrzywdęnabierałagłębszegosensuiznaczenia.Stawałasię
specyficznegorodzajuszansączyformąoddziaływaniawychowawczegomają-
cegonaceluzmianępotępionegosposobuzachowaniaczłowieka.
Możnapowiedzieć,żedyskusjanadtąnaprawcząmocąkaryikaranianadal
trwaiwciążwzbudzazainteresowanieorazkontrowersjezarównouczonych,jak
iludzibezpośredniozaangażowanychwproceswychowaniamłodegopokolenia.
Przyjmujesięzgodnie,żenaukowezainteresowaniekorekcyjnąfunkcjąkary
pojawiłosięwrazzpowstaniembehawioryzmu,wyjątkowowpływowegosystemu
poglądówprzedstawionychnapoczątkuubiegłegowiekuprzezJohnaWatsona.
Historycznekorzeniebehawioryzmutkwiąwempiryzmieiideachepoki
racjonalizmu.Badaczeamerykańscy,tworzącpodstawybehawioryzmu,odwo-
ływalisiędotwierdzeńempiryzmuiracjonalizmu,lekceważączasadymentali-
stycznepsychologiiklasycznej.Wmiejscesposobówzdobywaniawiedzyprzyję-
tychwpsychologiiświadomościustanowiononowąmetodębadaniazachowania.
Stałasięniąobserwacjabodźcówireakcjiorazichścisłypomiar.
ZapowiedziąiszczególnegorodzajuwstępemdoamerykańskiejUrewolucji
behawioralnej”były:refleksologiaWładimiraBiechtieriewaoraznaukaoodru-
chachwarunkowychiwyższejczynnościnerwowejIwanaPiotrowiczaPawłowa.
Poglądytychdwóchznanychrosyjskichbadaczystałysięimpulsemiwskazówką
dlaE.L.Torndike’a,którypodjąłrozległeposzukiwanianadprzebiegiempro-
cesuuczeniasięorazskutecznościądwóchrodzajówwzmocnień:pozytywnych,
czylinagród,oraznegatywnych,czylikar.
Jegoistotnymosiągnięciembyłosformułowanietakzwanegoprawaefektu.
PrawotonależywrazzprawamiasocjacjiopisanymiprzezArystotelesaiuzupeł-
nionymiprzezD.Hume’adonielicznychprawpsychologicznychocharakterze
najbardziejogólnym.
Prawoefektugłosi,żezachowanie,którewdanejsytuacjiwywołujezado-
wolenie,zostanieskojarzonezniąwprzyszłości.Jeślisytuacjasiępowtórzy,
wzrośnieprawdopodobieństwopowtórzeniarównieżzachowania.Przeciwnie
zaś,jeślijakieśzachowanie,którewdanejsytuacjiwywołujeprzykrośćczynieza-
dowolenie,zostanierównieżskojarzoneztąsytuacjąijeśliwprzyszłościzajdzie
tasamasytuacja,tospadaprawdopodobieństwo,żepowtórzonezostanietakże
tozachowanie.Widaćwyraźnie,żetakiesubiektywneodczucia,jakzadowolenie,
przyjemność,niezadowolenieczyprzykrość,zostałyzoperacjonalizowanejako
nagrodaikara(Zimbardo,1999).
