Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wokółpojęciakary
25
Dane,jakieuzyskanowwynikubadańnadprawemefektu,wskazująjed-
noznacznienato,żewprocesieuczeniaiwychowanianiezwykleważnyjest
mechanizmwarunkowaniainstrumentalnegolubsprawczego.
PracenadwarunkowanieminstrumentalnymzapoczątkowaneprzezE.Torn-
dike’akontynuowałzpowodzeniemsłynnyneobehawiorystaB.F.Skinner,który
potwierdził,żewprzebieguwarunkowaniasprawczegopodmiotuczysię,wja-
kichwarunkachwykonywaniepewnychczynnościprzynosipożądaneskutki.
Konsekwencjeprzyjemnemaksymalizują(porównajprawoefektu)prawdopodo-
bieństwo,żezachowanie,któredonichdoprowadziło,powtórzysięwprzyszłości
i–przeciwnie–konsekwencjeawersyjnezminimalizująprawdopodobieństwo,
żezachowanie,któredonichdoprowadziło,zajdziewprzyszłości(Strelau,2000).
B.Skinner,podobniejakiinnizwolennicybehawioryzmu,podkreślał,że
nagrodyikaryodgrywajązasadnicząrolęwprocesieuczeniasięikształtowa-
niaosobowościczłowieka,rozumianejjakozbiórnabytychnawyków.Nagroda
pełniławięcrolępozytywnegowzmocnienia,akarawzmocnienianegatywnego.
Dotwierdzeńbehawioryzmunawiązywałowsposóbmniejlubbardziejwi-
docznywieluprzedstawicielipedagogicznegomodernizmuipostmodernizmu
orazsocjologii.Przywołamkilkaprzykładów.W.Pomykało(1997,s.407)pisze
UFunkcjęnagrodylubkarypełnićmożekażdybodziec,czynnikczyzdarzenie,
którewywierająwpływnapoprzedzającąjereakcjęlubzachowanie[...].Nasilenie
lubzwiększenieczęstościpoprzedzającychjezachowańnosimianonagrody,
jeślizaśprowadzidozmniejszeniaczęstościlubzanikutegozachowania,pełni
rolękary”
.Możnapowiedzieć,żenagrodyikarywujęciupedagogikitotyle,co
środkistosowanewprocesiewychowania.ZaK.Konarzewskim(1982)możemy
powtórzyć,żeówprocesjestcelowym,świadomymizaplanowanymukładem
czynności,któremająukształtowaćbądźprzekształcićsystemprzekonań,uczuć,
wartościipostawwychowanka,takbypozostawaływzgodziezespołecznymi
oczekiwaniami.Zatemkarainagrodatośrodkioddziaływaniaprzenikającepro-
ceswychowaniaistanowiącejegofilary.Wokółichskuteczności–zwłaszcza
kary–toczysięnieustannadyskusjaangażującanietylkoznanychspecjalistów,
aleizwykłychobywateli.
WyraźniepedagogicznąteorięnagradzaniaikaraniaprzedstawiłK.Kona-
rzewski(1982).Zwrócętuuwagęjedynienajegopoglądydotyczącekary,choć
–rzeczoczywista–nagrodystanowiąnieodłącznyelementpostępowaniawy-
chowawczego.WedługcytowanegoautoraUkaraniembędziemynazywaćkażdą
działalnośćwychowawcząpolegającąnatworzeniuawersyjnychdlawychowanka
zdarzeńpozostającychwczasowymzwiązkuzjegookreślonymzachowaniem
się”(Konarzewski,1982,s.60).Interesującejestjegorozróżnieniekarpozytyw-
nychopartychnastrachuoraznegatywnych,wktórychpojawiasięfrustracja.
Niestetyobiemogąprowadzićdoagresjiwychowanka.Konarzewskiuważał,
żekaraniestosowanejestzwyklepoto,byosiągnąćdwacelewychowawcze
