Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
I.Pierwszedziesięciolecieniewoli(1795–1805).1.Krajobrazpoklęsce
Bard,któryprawdziwąkarieręzrobiłdopierowporozbiorowejelegii
patriotycznej,nierozporządzałażtakwielkąsiłąducha.Byłnietyleprofetą,ile
świadkiem.JegokultzrodziłsięwkręgukulturyliterackiejPuław,gdzie
zachwycanosięPieśniamiOsjana(1760),sławnymapokryfemJamesaMac-
phersona(1736–1796),którywówczasuchodziłzaichodkrywcę,tłumacza
iwydawcę.Zresztąprzedupadkiempaństwadziełototłumaczyliunaswe
fragmentachKniaźnin,KarpińskiiKrasicki.
Sądzisię,żeOsjanbyłbardemszkockimzIIIwieku,któregopoematy
iballady,powstałewjęzykugaelskim,przekazywanebyłyustniezpokolenia
napokolenie.OczywiścieMacphersonpodawałsięzaichtłumaczanajęzyk
angielski,aledzisiaj,podwóchstuleciachbadań,wiadomo,żestworzył
sugestywnestylizacjenapodstawiespisanychwczasachnowożytnychstaro-
dawnychzabytkówliteraturyustnej,którabyładziełemautentycznychbardów.
Uważasię,żesłowo„bard”zaczerpniętoodrzymskiegohistorykaTacyta,
uktóregorzeczownikbaritus,występującywniektórychrękopisachjako
barditus,oznaczałokrzykwojenny,zinterpretowanynastępniejakonazwa
pieśnibardów,poetówtowarzyszącychbojownikom.UMacphersonaOsjan
występujewłaśniejakozawodowyśpiewak,podtrzymującyheroicznątradycję,
którążyliprzywódcyklanówgóralskichwSzkocji.
NakontynencierecepcjaPieśniOsjanaprzybierałaróżneformy.WNiemczech
naprzykład—jakpiszeJuliuszKleiner—
[...]bardprzybieraznaczenie,októrymMacphersonniemyślał:znaczeniewieszczanarodowego.
IwtymcharakterzedostajesiępostaćbardadoPolski.[...]MłodyksiążęAdamznałrównież
Niemcy;wr.1787słyszałnawetwWeimarzeGoethego,czytającegoIfigenię.Łatwostąd
wywnioskować,żewPuławachwiedzianonietylkooMacphersonowskimOsjanie,aleioniemiec-
kichbardach...
Bardtowarzyszącyautorowiwwędrówcepozhańbionejojczyźniewystępuje
uA.J.Czartoryskiegojakomistrzstyluiautorytetmoralny,alepatronujenie
tylewieszczeniu,ilelamentacjom,które—jakpisałJ.U.Niemcewiczwe
wstępiedopierwszejedycjitegoutworuwr.1840—były„wiernympomnikiem
najokropniejszejchwiliwdziejachnaszych”.Bard-wieszcznatomiasttak
naprawdępojawisiędopierowromantyzmie.Wpierwszymdziesięcioleciu
niewolibyłtoprzedewszystkimświadek,śpiewającyjakOsjan„pieśńżałoby”,
thesongofmourning.
Porozbiorowaelegiapatriotycznaniebyładobrąpoezją,aleznalazływniej
wyrazobsesje,któregnębićbędąpolskąświadomośćprzezcałyczasniewoli.
Dlategotenpierwszyzapisnowychproblemówmadoprawdyniebagatelne
znaczenie.Wwierszachtychpojawiłosiękilkaobrazów,którezniknąznaszej
poezjidopierowchwiliodzyskanianiepodległości.Spróbujmyzapamiętać
51
