Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
I.Pierwszedziesięciolecieniewoli(1795–1805).5.Rozpaczlibertyna
(Dziświemy,że—zgodniezteorią
S.Hawkinga—wokresiekurczenia
sięWszechświatainteligentneistoty
niemogążyć,gdyżwfaziekontrak-
cjiżycieniejestmożliwe.)Zostanie
powtórzonywtymsamymkształcie,
copoprzednio.Mamytuwięcdo
czynieniazmitemwiecznegopowro-
tu,któryznanybyłdoktrynomgrec-
kim,grecko-orientalnym,idealistom
imaterialistom,stoikomiepikurej-
czykom,PlatonowiiLukrecjuszowi.
Ideataczyniławiecznepowtarzanie
sięświatapodstawowymrytmem
Wszechcałościizakładałaokresowe
niszczeniebytuijegorekreację.Jej
fatalizmjestprzejmujący.
UTrembeckiegotreściąWielkie-
goRokujestwięctylkomechanicz-
nepowtórzenie.Tecyklicznepo-
wrotyprzekształcająświatwcoś
wrodzajuwielkiejsamoczynnej
maszyny,którabezustannieibez
FragmentparkuwZofiówcezkaskadąiściętąkolumną,
celupowtarzacykl.ZamiastZegara
akwatintaWilhelmaSchlotterbecka
doAdoracjiNajświętszegoSakra-
mentusiedemnastowiecznychbigotów,Filozofsędziwszymiałwięczdesak-
raliowanyZegar-Świat,wybijającygodzinynieustannejadoracjiwiecznie
przemieniającejsięmaterii,bezcelowegoiamoralnegoruchuWszechświata.
Wświetlemituwiecznegopowrotu,wświetleniezmiennegokosmicznego
scenariuszateatrumaterii,wszystkiepanegirykiwSofiówcenabrałyinnego
charakteru.Oczywiście,żepoetapisałpochwałyKatarzynyIIorazzdrajcy
SzczęsnegoPotockiegoinienależyumniejszaćznaczeniategofaktu.Niemniej
wszyscyciludzie,włączniezTrembeckim,zostaliskazaninaswojerole.
WsamonakręcającymsięZegarzekażdytrybikkręcisiębowiemzgodnie
zprzeznaczonąmufunkcją.„Jesteśmytylkokółkamiwmaszynieświata”
—pisałVoltaire(1694–1778)wartykuleFrancArbitre.Wszyscysązaprog-
ramowani.Wszystkojestodbiciemwiecznegowzoru,októregopochodzeniu
isensienicniewiemy.
Upodstawtegodramatu,bobyłtowielkidramat,tkwiłproces„wywłasz-
czenia”człowiekazreligii.Przyniósłonideęczłowiekajakonajzwyklejszej
77
