Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2003,s.126),czyliwpowiązaniuzrelacjamiwładzy.Dlategoteżodwołujęsiędo
metodbadawczychokreślanychkompleksowojakokrytycznaanalizadyskursu
(wskrócieKAD).Istotategorodzajupodejściapoleganakrytycznymodczytywaniu
tekstów,ponieważuważasię,iżsposóbnarracji,pozycjonowanieposzczególnych
podmiotów,reprezentacjepłci,klasy,rasyiwszelkichinnychrodzajówklasyfikacji,
stosowanieśrodkówjęzykowychmazwiązekzestrukturąwładzy.Badaczestosu-
jącyKADniedążądobezinteresownegoizdystansowanego„obiektywizmu”
,lecz
koncentrująsięna„istotnychproblemachspołecznych.[...]Analiza,opisiformu-
łowanieteoriiodgrywająturolęnatyleważną,nailepozwalająlepiejzrozumieć
iskuteczniekrytykowaćnierównościspołeczne,funkcjonującezewzględuna
tożsamośćpłciową,pochodzenieetniczneiśrodowiskowe,przynależnośćklasową,
religię,język,orientacjęseksualnąiinnekryteria,wyznaczająceróżnicemiędzy
ludźmi.Ichpodstawowycelmanietylkocharakternaukowy,aletakżespołeczny
ipolityczny.Konkretnie,celemtymjestzmiana”(VanDijk,2001,s.32).
Proponujęspojrzenienatreścipodręcznikówodstronyjednejznajważniejszych
wartościdemokratycznychspołeczeństw–kategoriirówności.Interesujemnie,
czyiwjakimstopniutreścipodręcznikówszkolnychodzwierciedlająaktualne
tendencjedemokratyzacyjnewspołeczeństwachZachodu,któremajązwiązek
zprzebudowąhierarchicznieukształtowanychinstytucji(m.in.rodzinyiszkoły)
irelacjispołecznych.OkresconajmniejostatniegoćwierćwieczaXXwiekustoi
podznakiemnasilającychsiętendencjiemancypacyjnych–dążeniadorówności
iburzeniatradycyjnychstrukturhierarchicznych–wwielumożliwychznacze-
niach,wwielumożliwychdziedzinachżyciaspołecznego.Matozwiązekznową
faząwrozwojuspołeczeństwwspółczesnych,którąniektórzyteoretycynazywają
ponowoczesnością,innipóźnąnowoczesnością.Winteresującymmnieaspekcie
zmianatadotyczyprzedewszystkimzakwestionowaniaoświeceniowegoprojektu
równościobywatelskiejjakozbytwąskiego(ograniczonegodosferypolitycznej)
iekskluzywnego(jegodziałanieobejmowałotylkoniektóregrupyspołeczne),ale
takżedostrzeżenianierównościtam,gdziedotejporywidzieliśmylitylkoposłu-
szeństwo,przywiązanielubnawettakjednoznaczniepozytywnąwartość,jakmiłość.
Współcześnieobserwowanetendencjewzmocnieniaiprzyśpieszeniaindywi-
dualizacji(tzw.hiperindywidualizm)częstobywają,zewzględunatowarzyszące
imzjawiskaosłabianiawięzispołecznej,alienacji,anomii,ocenianenegatywnie
ipoddawanekrytyce.P.L.Bergermówio„społeczeństwiekontraktowym”:„Dzi-
siejszyhiperindywidualizmprzejawiasięwupowszechnieniuporozumieńkontrak-
towych.Wszelkieroszczeniajednostkizostająkodyfikowanewpostaciuprawnień.
Procesowitemuwielcesprzyjałouformowaniesiępaństwaopiekuńczego.Proces
ówmożnarównieżobserwowaćwsferzeżyciaprywatnego.Przykłademmożebyć
kontraktmałżeński,októrywalcząfeministki,atakżepączkującyruchobrońców
»prawdziecka«”(Berger,1995,s.195).Jednakżadnakrytykaniepowinnaprzesłonić
faktu,żeupodstawindywidualizmuleżyobronajednostkiprzedmożliwąkrzywdą
10
