Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HistoriaCzęstochówki,miejsceirolaw
dominium
klasztorujasnogórskiego
27
zakonnejakoniezwiązanezesobąinicjatywyposzczególnychprowincjałówlubprzeorów71.
JakopierwszykulturotwórcząrolęzakonupaulińskiegowsamymmieścieCzęstochowieijego
najbliższychokolicachpodniósłks.JanuszPasierb,ponimzaśJerzyŻmudziński.Jaknajsłusz-
niejzwiązalionitozjawiskozfl[...]nieprzerwanymod1382funkcjonowaniemważnegosanktu-
ariumoponadregionalnymznaczeniuiabsolutnąhegemoniąpaulinówzarządzającychwlatach
1474-1864wszystkimiinstytucjamikościelnyminaterenieCzęstochowy”72.Klasztorjasnogórski
pełniłjednakwtymokresienietylkorolęcentrumdyspozycyjnegowobecnajbliższegomiasta
iokolic,jakdowodziliobajbadacze73,alewobecznaczniewiększegoterytorium,cowiązałosię
zadministracyjnązwierzchnościąnadszeregiempobliskichkonwentów.JasnaGórabyłasie-
dzibąwładzprowincjipolskiej,acozatymidzieodgrywałapierwszorzędnąrolęwscentralizo-
wanej,typowejdlazgromadzeńzakonnych,organizacjiwszelkichinwestycjiwpozostałych
placówkach.
Nasileniedziałańzakonuwtymzakresieprzypadłoszczególniewłaśniena1.połowę
XVIIw.74Napoczątkulat20.XVIIw.wCzęstochowieplanowalizałożyćkonwentbernardyni,
wspieraniwtejfundacjiprzezprzychylnegoimbiskupakrakowskiegoMarcinaSzyszkow-
skiego75.Oszczególnychwzględach,jakimizakoneremickiśw.Pawłacieszyłsięwtymokresie
świadczyfaktwystawieniaw1626iponowniew1629r.przezpapieżaUrbanaVIIIspecjalnego
breve,zakazującegoosiedlaniasięinnychzgromadzeńzakonnychwtymmieścielubjegookoli-
cach.Paulinów,występującychwobronieswojejwyłącznościwobsłudzeduszpasterskiejipąt-
niczejnatymterytorium,wspieraliwtedywRzymienuncjuszapostolskiAntonioSantacroce
isłużbydyplomatycznekrólaZygmuntaIIIWazy76.Protektoratkrólewskiumożliwiałteżzako-
nowiodXVdokońcaXVIIIw.notorycznełamanieróżnychzakazówlubobchodzenieprzywi-
lejówfinansowychigospodarczychprzysługującychm.in.sąsiedniemumiastuczystarostwu
olsztyńskiemu77.Wlatach30.XVIIw.,mimoprzejściowychoporówprowincjipolskiej,zarząd
generalnydążyłdowprowadzeniadalekoidącejreformyregułyzakonnej,przywracającejład
organizacyjnyiprawnywspólnoty.Zasadywypracowanewlatach1636-1638zostałyzawarte
wzbiorzeprzepisówprawnychzw.Konstytucjami(wyd.1643r.),przyjętychwRzeczypospolitej
ostateczniewlatach1643-164678.
SytuacjęspołecznąigospodarcząklasztorunaJasnejGórzeiCzęstochówkiw1.połowie
XVIIw.przedstawiliogólnieo.SykstusSzafranieciElżbietaWartalska79.Pomyślnyrozwójwsi
zahamowałynakrótkozarazypojawiającesięnaterenieKoronywr.1626,1627i1629-1630.
Podczaspierwszejznichwewsizmarłoblisko140osóbinawetkilkuzakonnikówwklasztorze,
natomiastdrugawyludniłapobliskiemiasto(zmarławtedyponad1/4mieszczan),największe
71Braun1977,s.30-32;ostatnioZbudniewek2002a,s.208,209;Borowska-Antoniewicz2002,s.469-470.
72Żmudziński2002a,s.281,przypis3.
73Pasierb1993a,s.IV.Cyt.zaŻmudziński2002a,s.281.
74Zbudniewek2002a,s.235;Żmudziński2002a,s.285.
75Klasztorybernardyńskie1985,s.483-484.
76ADW,dokument1314;ADW,dokument1315.Opisydokumentówzob.Librowski1995,s.124-125.Por.ponadto:
Klasztorybernardyńskie1985,s.483,484;ostatnioŻmudziński2002a,s.281,przypis2.
77Krakowski1948,s.100,120,121;Rajman2002,s.195.
78SkomplikowanąhistorięzatargupaulinówzprowincjipolskiejzezwierzchnimiwładzamizakonuwAustriiprzed-
stawiliwyczerpującoks.StanisławChodyński,o.SykstusSzafraniecaostatnioo.JanuszZbudniewek.Zob.:Chodyń-
ski1892b,szczególnies.433-435;Szafraniec1966,s.8,9;Zbudniewek1973,s.217-226;Szafraniec1981,s.167,171;
ostatnioponownieZbudniewek2002b,s.400,402;Zbudniewek2007,s.89-96.Ogólneuwaginatentematogłosił
równieżJerzyKłoczowski.Zob.Kłoczowski1969,s.531-532.
79Szafraniec1966,szczególnies.5-21;Wartalska1990,s.29-37.Por.Kiryk,Rajman2002,s.357.Ostatnioo.Stanisław
TomońujawniłosobęlandwójtaCzęstochówki–KacpraJanaWolnikowicza,odnotowanego30X1640r.jakodobro-
dziejaklasztorunowicjackiego.Zob.Tomoń2005,s.217.
