Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
ichłopówoTorównieżjedenzdwóchgłównychtypówmotywacyjnychproprial-
negoaktunominacji,ujawniającegoprocesyonimizacji,którapoleganazmianie
semantyki,zakresuifunkcjiwyrazówapelatywnychbezderywacjimorfologicznej
lubzajejpomocąo
Nazwyapelatywne(pospolite)iproprialne(własne)stanowiąintegralnączęść
systemusłownikowegooMimoperyferyjnychfunkcji,jakiepełnią,niefunkcjonują
wizolacji,leczoddziałująnasiebiewokreślonejgeograficznieideterminowa-
nejrozmaitymiuwarunkowaniamiprzestrzenikomunikacyjnej,przenikającsię
wramachprocesówjęzykowychpodczasaktówtranslokacji(onimizacji)oraz
derywacjionomastycznej(Kucharzyk2010:7)51o
Nazwiskaodapelatywnesąszczególniecennedlaopisukulturyregionu,gdyż
konotująrozmaitewartościzakodowanewmotywującychjegenetyczniepod-
stawachapelatywnychoPowielająoneschematymyśleniaczłowiekawróżnych
epokach,ichsystemwartości,pozwalajązdobyćwiedzęnatematrzeczywistości
pozajęzykowejo
ZebranyzasóbnazwiskmieszkańcówŚląskaCieszyńskiegozawiera4491
jednostekzaklasyfikowanychjakoodapelatywne(tojest40%wszystkichzgroma-
dzonychtypównazwisk,costanowi58,5%nazwiskrodzimych)o
Uwzględniającwieloaspektowonawarstwiającesiędeterminantywspółuczest-
niczącewkreacjionimicznej,zgromadzonyzbiórnazwiskopodłożuodapelatyw-
nymmożnapodzielićnaczterynadrzędnepolasemantyczne:1)nazwiskaodape-
latywneokreślającerolęczłowiekawspołeczeństwie,2)nazwiskaodapelatywne
związanezkulturąmaterialną:życiemcodziennymipracączłowieka,3)nazwiska
odapelatywneeksponującekulturęduchowączłowieka—jegowierzeniaitrady-
cjęorazsposóbspędzaniaczasuwolnego,4)nazwiskaodapelatywneopisujące
wyglądzewnętrznyicharakterczłowiekaoWobrębietychczterechnadrzędnych
pólznaczeniowychmożnawyróżnić10szczegółowychgrup(klas)nazwisk,po-
chodzącychodapelatywów,należącychdoskonkretyzowanychpodgrupdanego
polaznaczeniowegooOwąanalizę,którauwzględniapodłożeapelatywnenazwisk
wywodzącychsięzróżnychodmianjęzykowych—zjęzykaogólnonarodo-
wego(literackiego)orazdialektówpolskich—podbudowanozmodyfikowaną
klasyfikacjąopracowanąprzezStanisławaRosponda(1967:15—17)oUkazując
wtensposóbmateriałantroponimiczny,wykorzystanowarsztatmetodologiczny
wypracowanywramachstrukturalizmu,adokonującpróbyopisutypówmo-
tywacyjnychnazwisk,odniesionosięwycinkowodosemantykiaksjologicznej
rozwijającejsięwramachnurtukognitywnegooIntencjonalnydobórmetodologii
badawczychposłużyłpróbieukazaniaaktówtworzeniasięsystemunazwisk
jakonawarstwiającegosięprzezwiekiprocesuprzenikaniasiękulturnaŚląsku
CieszyńskimoMetodologicznakompilacjadałateżmożliwośćodniesieniasiędo
wiedzypozajęzykowej,którapozwalanaodtworzeniemodelipostrzeganiaświata
ikategoryzowaniaorazinterpretowaniarzeczywistościwceludotarciadoobrazu
światautrwalonegowjęzykuoOdsłonękategoriipojęciowychiaksjologicznych
38
51
Procesyprzenikaniasięsferjęzykowych:apelatywnejiproprialnej,wprocesachonimi-
zacjinazwpospolitychiapelatywizacjinazwwłasnychbyłyprzedmiotemwnikliwychopisów
(Kosyl1983;Mrózek2000:302—306)o
