Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Socjologia.Pytaniapodstawowe
częśćprogramuDurkheimainakazywałtłumaczeniefaktówspołecznychtylko
iwyłącznieprzezinnefaktyspołecznel
Szczególnąwersjęredukcjonizmu(determinizmu)zaprezentowałponadsto
lattemuLudwikKrzywicki,starającsięobjaśnićżarliwąreligijnośćpolskichchło-
pówlnPośpiesznarobotanaszychżniwiarzy,którzyodranadowieczorazgięci
nadsierpemposuwająsięzwolnawśródskwaru,wywołujewcałymorganizmie
osobliweznużenielWieśniakrzuciłbysięnaziemię,leżałbygodzinamibezwład-
ny,rad,żenieporuszaspracowanymimięśniamilGdywięcpowysiłkutygodnio-
wymnadejdziechwilaodpoczynku,dajefolgętemuinstynktowiwtejlubinnej
postacilTłumyzbierająsięwięcwkościółkuwiejskim,śpiewychóralne,dźwięki
organówirozchodzącysięodołtarzadymkadzidełbudząekstazęduchową-na
podłożuzmęczeniamięśniowegolZachwytówjestpotrzebąfizjologiczną”-kon-
kludowałmarksizującyuczony(cytlza:Grabski1903:4)lNietrudnozauważyć,że
wswojejdiagnozieprzemycałtymsamymoczywistepostulatywszystkichmark-
sistów:trzebauwolnićchłopaodjegowłasności,którajestgłównąprzyczynąjego
katorżniczejpracylNależywięczlikwidowaćmałegospodarstwa,zaprowadzić
rolnictwonaskalęprzemysłową,używaćmaszyn,awtedyproblemsamsięroz-
wiążelReligiatonopiumdlaludu”,zniknie,bozniknąprzyczynyjąutrzymujące,
czylinfizjologiczne”l
InterpretacjęKrzywickiego,znającegosięnawsiirolnictwiejakprzysłowiowa
kuranapieprzu,zaatakowałWładysławGrabski,założycielpolskiejsocjologiiwsi:
nNieprawdopodobnezdasięwytłumaczenieuczućreligijnychwłościan!-grzmiał
nałamachnGazetyRolniczej”w1903rokul-Jestonowywołane,zdaniemauto-
ra,potrzebąfizjologicznąodczuwanąwczasieżniwlCóżztego,żenajwyższyjest
wylewuczućreligijnychuwłościanniewczasieżniw,anawiosnę,wmaju,po
robotachwiosennych,gdyniewchodziwgrępotrzebafizjologicznaodpoczynku
poznojnejpracy,bopracywielkiejwowymczasieniema;cóżztego,żeuczu-
ciatesąrówniegorącewzimie,wadwencie,wpoście,podczaswiększychświąt
iwcałymzresztąroku-plKrzywickiwszystkiegotegowiedziećniepotrzebuje”
(Grabski1903:5)l
Przywołanapolemikaobnażaistotnesłabościmyśleniaredukcjonistycznego,
gdziepowodzeniemcieszyłysięzwłaszczatezybardzoogólne-więcnieweryfi-
kowalne,alezatoefektowne,azatemsugestywnelSamisocjologowiewskazują
dwaistotneniebezpieczeństwazwiązanezuprawianiemmyśleniaredukcjoni-
stycznegolPrzykładowowpracyMetodyanalizysocjologicznejAntoniSułekoma-
wiatzwlbłądekologizmuzwanyteżsofizmatemekologicznym(ecologicalfallacy)
orazbłądindywidualizmu(Sułek1986)lNapopełnienietegopierwszegouchy-
bienianarażenisąsocjologicznirealiści,kiedypewneprawidłowościtypowedla
określonegopoziomuagregacji(naprzykładwcałymspołeczeństwie)przenoszą
namniejszegrupyalbojednostkiterytorialnelDotegodrugiegomająskłonność
