Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
RozdziałI.Teoretycznepodstawypracy
namotym,żeśmierćjest,aleteżpozwalanazachowaniedystansu,wi-
dzeniezboku.V.Jankélévitchuważa,żetakapostawadopewnegostop-
niajestkonieczna,jesttowymógegzystencjalny.„Śmierćodkładamyna
późniejiodnosimyjądoinnychzapomocąustawicznegoprzesunięcia.
[…]Inaczejżyciestałobysięniemożliwe”67.Podobnąuwagęsformułował
WładysławStróżewski,któryzauważył,żenacodzieńośmiercimyślimy
rzadko,amyślitekażenamodsuwaćszczególnyżyciowypragmatyzm,
którypopychanasdorealizacjiplanów;„[…]gdybyśmynieustannieocze-
kiwali,żeladachwilanaszedziałanieulegnieprzerwaniu”68,egzystencja
przerodziłabysięwciągłe„oczekiwaniena”.Życiezciągłąświadomością
śmiertelnościmogłobysięokazaćżyciemtrudnymdorealizacji.
Jednakżewpoznawaniuśmierciistniejąjeszczedwieinnemożliwo-
ścijejdoświadczania,tj.wpierwszejidrugiejosobie.Obatedoświadcze-
nianadalbędąrozpatrywanejakozewnętrzne,leczjesttojużtakiobszar,
wktórymzacierasięstatusśmiercijakofaktubiologicznegoczydemo-
grafcznego,aśmierćzyskujeegzystencjalnywymiar,stajesięelementem
życia,procesem,wktórymsięuczestniczy.
Jeżeliśmierćczłowiekajestwyłączniefaktembiologicznym,zachodzącymwświecie
zewnętrznym,musimyuznaćjązacośbezznaczenia.Jeżelijestjednakzjawiskiem
osobowymimiędzyosobowym[…],to–czytegochcemy,czynie–maznaczenie,nie
jestobojętna,aprzynajmniejpowinnamiećznaczenieisens69.
Dziękiperspektywieogląduśmierciwpierwszejidrugiejosobienada-
jemyjejstatusdoświadczeniaegzystencjalnego.Wtymwymiarześmierć
przestajebyćjedynieosobniczą,tujestosobowa,aleprzedewszystkim
nabieraosobistegocharakteru.„Toprzecieżnieludzkość,niespołeczeń-
stwo,niegatunekumiera,umierazawszekonkretne,obdarzonewłasnym
istnieniemja”70.
Ukazującwymiaregzystencjalnyśmierci,wartoodwołaćsiędoflozofi
MartinaHeideggera.Heideggerokreślaczłowieka,jakojestestwonace-
chowaneciągłą„niezupełnością”,któraznajdujeswójkreswrazześmier-
cią71.Oznaczato,żeśmierć,czyteżświadomośćśmierci,nietylkostanowi
stałykomponentludzkiegożycia,aletylkopoprzezniądopełniasięludzkie
bycie.Człowiekjestwięc„byciem-ku-śmierci”.„Byciekuśmierci”ukazuje
nam,żeśmierćniemożebyćwyłączniefaktembiologicznym–opisywanym
67I.Ziemiński,Obecnośćinieobecnośćśmierci,„Etyka”2000,nr33,s.26.
68W.Stróżewski,Odoświadczeniuśmierci,[w:]Wobecśmierci,red.A.Grzegorczyk,
A.Kaczmarek,WydawnictwoUniwersytetuAdamaMickiewicza,Poznań2012,s.15(„Zeszyty
NaukoweCentrumBadańim.EdytyStein”,9).
69I.Ziemiński,Zarysaksjologii…,s.66.
70Tamże,s.71.
71Zob.M.Heidegger,Bycieiczas,PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Warszawa
1994,s.341.
