Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zróżnicowanieemocjiiichwłaściwości
45
istająsiędefactoemocjamiwtórnymi.Teemocjewtórnemożnateżokreślićmianem
uczuć.Emocjepierwotnetoniejakopredyspozycjedoodpowiadaniawdanysposóbna
danerodzajeijakościinterakcji(dlategomogąbyćswegorodzajuautomatyzmami,
czymśimpulsywnym,sytuacyjnymitd.),natomiastemocjewtórnetokształtowanazdol-
ność,częstobazującanaposiadanychpredyspozycjach,dodanegosposobuodpowiada-
nianadanerodzajeijakościinterakcji(dlategounichszczególnieważnabędzieocena,
rozeznanie,wartościowanieitd.).Charakteremocjiwtórnychjestniecoinny-tofor-
myodpowiedzinapersonalnieorazspołecznieważnerodzajeorazjakościinterakcji
idlategoodgrywająszczególnąrolęwrozwojuczłowieka.Dotejkategoriiemocjimoż-
nazaliczyćm.in.uczuciaspołeczne,estetyczne,religijne,moralne,praksyczne(związa-
nezpodejmowanąaktywnością,zwykonywanąpracą),intelektualneitd.
3.Podstawowekategorieipoziomyanalizyemocji
Pozaomówionymijużemocjamipierwotnymiiwtórnymimożnawyróżnićwielein-
nychemocji.Wielośćpodziałówprzekraczamożliwościnawetskrótowegoichprzedsta-
wienia.Wydajesię,żetylejestkategoriiirodzajówemocji,ilemożliwychkategoriiiro-
dzajówrelacjiwramachpodmiotuimiędzypodmiotemaróżnymiformamirzeczywistości.
Wtymprzypadkupojęcienkategoria”wskazujenaszerszyzakresniżpojęcienrodzaj”.Na
przykładkategoriąemocjiemocjewtórne,natomiastrodzajemmogąbyćemocjeeste-
tyczne,religijneitd.Trzebateżokreślićsygnalizowanejużróżnicemiędzypojęciami
emocjiauczuć.Zjednejstronyuczuciamożnatraktowaćjakoprzeżyciowykomponent
emocji,natomiastemocjejakocałościskładającesięzczterechwymienionychwcześniej
komponentów(przeżyciowego,ekspresywnego,motywacyjnegoorazneurofizjologiczne-
go).Zdrugiejstrony,pojęcieuczuciapodkreślacharakterpodmiotowyprzeżywanych
emocjiorazzwiązekpredyspozycjiidyspozycjiemocjonalnychzuwarunkowaniamikul-
turowo-społecznymi.Wrezultaciebardziejzasadnebędzienaprzykładnazwaniestanów
wyrażającychjakośćinterakcjizreligijnymwymiaremżyciauczuciaminiżemocjami(ra-
czejuczuciareligijneniżemocjereligijne);podobniewprzypadkujakościinterakcjizso-
samym-raczejuczuciawobecsamegosiebieniżemocjewobecsamegosiebieitd
.
Wydajesię,żenajważniejszepodziałyna:
a)
uczuciaskierowanenapodmiot(nasiebiesamego,jaknp.uczuciegodności,tożsa-
mości,uczuciazwiązanezwłasnymiaspiracjami,osiągnięciami)lubnainnegoczło-
wieka(np.egocentryczneiprospołeczne);
b)
uczucialubemocjezwiązanezdoznaniamiorganicznymi(lubpoprostudyktowane
przezrodzajreceptoraprzyjmującegowrażenia;czyteżemocjetowarzyszącebólo-
wi,pragnieniom);
c)
uczucialubemocjezwiązanezcechamibodźca(np.estetyczne);
d)
uczuciadotycząceróżnychformpodejmowanychaktywności(np.religijne,prak-
syczne,intelektualne;aleiuczuciadoświadczanewzwiązkuzpodejmowanymiro-
lami,zzabawąitd.);