Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zróżnicowanieemocjiiichwłaściwości
47
wyższywhierarchiiwskazujenawpływnazjawiskazpoziomuniższego.Wymienione
zjawiskaafektywneróżniąsięmiędzysobączasemtrwania(najdłuższyczastrwaniamają
cechyafektywne,średninastroje,anajkrótszyemocje),przenikaniemdoświadomości
(najbardziejdostępnecechyafektywne,niecomniejnastroje,anajmniejemocje),
zakresemwpływu(cechyafektywnemająnajwiększywpływ,nastrojeśredni,aemocje
najmniejszy-za:Rosenberg1998,s.251).
PodobnezróżnicowaniewprowadzaLazarus(1991,s.46-47),przyczymposługuje
sięonokreśleniamicechaistanemocjonalny.Cechaemocjonalnaodnosisiędocharak-
terystycznychwłaściwościdanejosobyijestdyspozycjąlubtendencjądopewnegospo-
sobureagowania(np.pasjonujący,nastrojowy,gniewny).Jestonaporównywalnazpo-
jęciamipostawyisentymentu.Stanemocjonalnyjestkrótkotrwałąprzemijającąreakcją
naspecyficznąrelacjępodmiotuzotoczeniem,czymś,czegopojawieniesięzależyod
szczególnychokoliczności(np.stangniewuwwynikupotrąceniaprzeznieuważnego
przechodnia).Cechaułatwiawystąpieniadanychstanówemocjonalnych-jeślikogoś
nielubimy,wówczasmamywiększąskłonnośćdowzbudzaniastanugniewuwstosunku
doniego.Wrezultaciecechaistanzesobąściślepowiązane,oneniejakodwiema
stronamijednejmonety.
Naogółnajszerzejanalizowanetakiezagadnienia,jakróżnicemiędzytempera-
mentem,stylemafektywnym,nastrojem,emocjamilubepizodamiemocjonalnymi(epi-
zodwskazujenapewiendającysięwyraźnieokreślićokreswystępowaniaemocji).Te
kategoriezjawiskemocjonalnychzregułyróżnicowanezewzględunaczasichtrwa-
nia,intensywność(siłę),czynnikiwyzwalające(lubzdarzeniapoprzedzająceichwystą-
pienie),wpływnarozwójsposobuzachowaniaczywreszciewpływnainnezjawiska
emocjonalne(por.analizyw:Ekman,Davidson1998,s.50-89;orazw:Lewis,Havi-
land-Jones2005).
Wtymopracowaniuproponujesięwyróżnienieczterechpoziomów,naktórychmoż-
naoprzećopiszjawiskemocjonalnych.Tepoziomytworząjednącałość,amożliwość
ichzróżnicowanialuboddzieleniaodsiebiejesttylkokwestiąuwydatnieniapewnego
aspektu.Wydajesię,żeuwzględniającwymiaryautomatyzmu(reaktywności)lubdo-
wolności(aktywności)powstawaniaemocji,względnejtrwałościipowtarzalnościpew-
negostyluujawnianiasięstanówemocjonalnychorazzwiązkuwłaściwościnaturyludz-
kiejzdoświadczeniem,możnawyróżnićpoziomy:predyspozycji,dyspozycji,stanu
iprocesu(lubreakcji).Niemniejjednak,bezwzględunarejestrowanyaktualniepoziom
zjawiskaemocjonalnego,rzecząoczywistąjestto,żeprzeztenpoziomzregułyujawnia
sięspecyfikapozostałychtworzącychjepoziomów.Naprzykład,stanemocjonalny,
wjakimznajdujesiędanaosoba,pozwalapośrednioodczytywaćpredyspozycjeemo-
cjonalne,dyspozycjeemocjonalne,jakrównieżprzewidywaćwłaściwościprocesuemo-
cjonalnego.Trudnojednoznacznieokreślić,czyktóryśzpoziomówpozwalanadokład-
niejszeprzewidywaniaspecyfikizjawiskemocjonalnych.Możnajednakprzypuszczać,
żekażdyznichjestźródłeminformacjioinnejjakościijestspecyficznydlaprzewidy-
waniadanegotypuzachowań.Wporównaniuzwymienionymiwyżejprzezinnychau-
torówpoziomamipredyspozycjaidyspozycjasprowadzałabysiędokategoriidyspo-
zycji,natomiaststaniprocesdostanuemocjonalnego.