Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pozycjiBibliiWujkaorazBibliigdańskiejukształtowałysięwtokuhistorycznego
rozwojusamejpolszczyznybiblijnej.Niebezznaczeniadlailościowegoijako-
ściowego„dojrzewania”wzorcastylowegopolszczyznybiblijnejiutrwalaniasię
wjejzasobachwielucechjęzykowychtekstukanonicznegopozostawałarównież
dominującawdobiestaropolskiejmetodaprzekładuwerbalnego8.Takpostrze-
ganykrągtradycyjnychbiblizmówjęzykapolskiegodajesięodnaleźćnakilku
płaszczyznachsystemujęzykowo-stylistycznego.
1.Krągpierwszywyznaczapłaszczyznaleksykalno-onomastyczna,którejskła-
dowymiobszaramisąm.in.:
a.staro-inowotestamentowenazwywłasne(antroponimyitoponimy),np.:
Abraham,Dawid,Hiob,Betlejem,Emaus,Galilea,Golgota;
b.zapelatywizowanenagrunciejęzykapolskiegopierwotniebiblijnenazwy
własne,np.:apokalipsa,biblia,eden,golgota,herod,judasz9;
c.
zasymilowanesemityzmyleksykalno-pojęciowe,np.:alleluja,denar,gehen-
na,hosanna,mamona,pascha,setnik,szabat;
d.słownictworodzime,którezyskałonacechowaniestylowepoprzezczyn-
nikchronologiczny(wyrazydawne,książkowe),alenadalnależącedo
żywegoleksykonupolszczyzny,np.:błogosławiony,ubogi,godzien,pełen,
bojaźń,dobytek,niewiasta,oblicze,sługa,szata,cudzołożyć,czynić,kołatać,miło-
wać,oblec,pokłonićsię,weselićsię;
e.negativa(przymiotnikowe,rzeczownikowe)pochodzeniałacińskiego,np.:
nieprawy,nieskończony,niezmierzony,nieprawość10.
2.Dorówniewyrazistychwyznacznikówtradycyjnychbiblizmówjęzykapol-
skiegonależąutrwalonepołączeniawyrazowe,zktórychznacznączęśćstano-
wiąkalkiprzeniesionezjęzykówbiblijnych(hebrajski,aramejski,grecki)lub
zjęzykałacińskiego.Innezaśprocespetryfikacjiprzeszłyjużnagrunciejęzyka
polskiego,zyskujączazwyczajwtórneznaczeniaprzenośne.Należądonich:
a.połączeniawyrazoweotypiewyrażeńnominalnych,zwrotówwerbal-
nychorazfrazzdaniowych,np.:chlebpowszedni,kamieńwęgielny,sólziemi,
8Owielorakichaspektachzastosowaniawerbalizmuwprzekładachbiblijnychtraktujeosob-
nyartykułM.Kossowskiej,wktórymbadaczka,oboknegatywnychskutków,wskazujetakżena
istotnywpływtejmetodynakształtpolskiegostylubiblijnego,por.eadem,Werbalizmjakometoda
przekładuPismaśw.(szkicnapodstawietekstuNowegoTestamentu),„RocznikiTeologiczno-Kanoniczne”,
t.8:1961,z.4,s.5-32.
9TakategoriabiblizmówznalazłaosobneomówieniewpracyK.Długosz-Kurczabowej,któ-
razebrałaipoddałaanalizieponad60biblijnychnazwwłasnychpodlegającychwpolszczyźniepro-
cesowiapelatywizacji,por.eadem,Apelatywizacjabiblijnychnazwwłasnychwjęzykupolskim,Wrocław
1990,przedruk[w:]eadem,Szkicezdziejówjęzykareligijnego,Warszawa2007,s.20-108.
10Licznepoświadczenianegativów,głównieprzymiotnikowych,jakotypowychcechsty-
lubiblijnegopotwierdzająśredniowieczeirenesansowezabytkiliteraturypsałterzowo-biblijnej,co
zkoleistanowiłoefektprocesukalkowaniaodpowiednichformłacińskich(Wulgata),por.naten
temat:S.Rospond,Językśredniowieczaarenesansunapodstawieliteraturypsałterzowo-biblijnej,[w:]
OdrodzeniewPolsce,t.3:Historiajęzyka,cz.2,red.M.R.Mayenowa,Z.Klemensiewicz,Warszawa
1962,s.109-110,zob.także:S.Koziara,PojęciawartościującewpolskichprzekładachPsałterza,Kraków
1993,s.75-83.
24
