Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
świętyTomaszzAkwinu,Traktatosprawiedliwości
wspomnieliśmy-czynnościwyrównywaniastratlubnaprawianiaszkód,do
którychdochodziw(dobrowolnychlubniedobrowolnych)transakcjach
międzyosobami(np.straty,którąponosinabywcanieotrzymującywter-
miniezakupionejrzeczy,lubszkody,którejdoznajeczłowieknapadnięty
izraniony).Właściwymwykroczeniemprzeciwkotejsprawiedliwości
będziewięcniewyrównanielubnieadekwatnewyrównaniespowodowanej
stratylubszkody,aniesamojejspowodowanie.Niemniejrównieżdzia-
łania,przezktórejednaosobawyrządzadrugiejpewnąstratęlubszkodę,
bywająnieraztraktowaneprzezArystotelesajakowykroczeniaprzeciwko
pewnegorodzajusprawiedliwości,czytoprzywracającej,czytozachowują-
cejrównośćmiędzyosobami.Opróczścisłegorozumieniasprawiedliwości
wyrównującej-rozumienia,któremożnauważaćzabardziejtechnicz-
ne-wrozważaniachArystotelesaprzewijasięzateminne.Zgodnieztym
szerszympojęciemsprawiedliwośćwyrównującaregulowałabynietylko
czynnościwyrównywaniastrat,doktórychdochodziwwynikuoddziały-
wańmiędzyosobami,lecztakżesameteoddziaływania.Taknaprzykład
naruszeniemsprawiedliwościwyrównującejbyłobynietylkowymierze-
niezbytsurowejlubzbytłagodnejkaryzajakąśkradzież,lecztakżesamo
popełnienietejkradzieży.Iwłaśnietodrugie,bardziejpopularnepojęcie
Arystotelesowskiejsprawiedliwościwyrównującej-podnowymidlajego
treścizapewnebardziejadekwatnymmianemiustitiacommutativa-zostaje
rozwiniętewteoriiTomaszazAkwinu.
Wobrębiewzajemnychrelacjimiędzyosobami,wchodzącychwzakres
sprawiedliwościwymiennej,TomaszzAkwinuwyróżnianastępnie-za-
sadniczoznowuwśladzaArystotelesem-relacjedobrowolneiniedo-
browolne.Przezniedobrowolnerelacjemiędzydwiemastronamimoż-
nabyrozumiećnietylkoczynnościdokonywanezgodniezwoląjednej
znich,alewbrewwolilubbezzgodydrugiej,lecztakżeoddziaływania,
któredokonująsięniezależnieodwoliobydwustroniczęstorów-
nieżjaknajbardziejpodlegająsprawiedliwościnwyrównawczej”(jakgdy
ktośniechcącyniszczylubuszkadzaprzedmiotnależącydokogośinnego).
TomaszzAkwinuniewykluczawprawdziezzakresusprawiedliwościwy-
miennejtakżetychdrugichrelacjiniedobrowolnych,alefaktycznieskupia
sięwswoichrozważaniachnapierwszych.Mówiąconiedobrowolnych
czynnościachwymiany,maonzatemnamyśliczynności,przezktórejeden
człowiek,działającywsposóbdobrowolny,wbrewwolidrugiegowyrządza
muszkodę,którawtymwypadkumożebyćrównieżokreślanajakokrzywda