Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Sprawiedliwośćwróżnychwymiarachwiedzynaukowej
daznajdowałaswojeodzwierciedleniewprzysiędzeidlategozerwaniezniąbyło
równoznacznezkrzywoprzysięstwem.Ofiara,którapojednałasięzesprawcą,nie
mogłanadalmścićsięnanim,gdyżgroziłajejkarawpostacipodwojonegooku-
pu.Nadcałymprocesempojednawczymczuwalipośrednicy,nazywaniwPolsce
jednaczami(W.Zalewski,2002;K.Sójka-Zielińska,2009).Pomimozłagodze-
niakariwprowadzeniainstytucjipośrednikówwspółczesnaideasprawiedliwo-
ścinaprawczejróżnisięodtejopisywanej.Osobapokrzywdzonaniebyłatrak-
towananależycie,potym,jakjejdobrazostałynaruszone.Zmuszanabyłado
przyjmowaniazadośćuczynieniafinansowegozadoznanekrzywdy.Odczuwane
przezniąsilnepoczuciekrzywdy,którebyłoobecnepopojednaniu,niemogło
znaleźćujściawjakiejkolwiekreakcjiprzeciwsprawcy,gdyżuznawanabyłaza
przestępcę,kiedypróbowałamścićsięnanim.Niemniejjednakporazpierwszy
wprawiezwróconouwagęnamożliwośćugodowegorozwiązywaniakonfliktów
społecznych.
Dochodzeniesprawiedliwościprzezosobybliskieofierze,dziękikolejnym
zmianomprawnym,byłocorazbardziejograniczane.Wprowadzanoelemen-
typrzedawnieniasprawyiuniemożliwianokolejnymosobommszczeniesięza
krzywdyswoichkrewnych(B.Wróblewskiza:A.Muszyńska,2010).Odsuwano
stopniowospołeczeństwooddokonywaniapróbwymierzaniasprawiedliwości.
Przestępstwonadaljednakbyłorozumianewkategoriiwyrządzonejszkodyitoż-
samezujmowaniemodpowiedzialnościwramachobiektywizmu,couniemożli-
wiałosubiektywizmiindywidualizmwprzejmowaniuodpowiedzialnościprzez
sprawcę,któresącharakterystycznedlasprawiedliwościnaprawczej.Karyspro-
wadzanebyłycorazczęściejdoodpłatyzazło,jakiedoświadczałyofiary.Jedyną
formązadośćuczynienia,jakiemogłaonauzyskać,byłarekompensatafinansowa.
Zczasemtotylkosąd(aniemediatorzestronami)określał,jakiejwysokości
odszkodowanieprzysługujejej.Wtejtzw.karzekompozycyjnejmieściłosięza-
dośćuczynienienarzeczofiaryorazodszkodowaniepaństwowenarzeczwładcy.
Początkowokaratamiałacharakterjednostkowylubzbiorowy,cooznaczało,że
odnosiłasięonadosamegosprawcylubjegokrewnych.Dopierowpóźnymśre-
dniowieczuodpowiedzialnośćprzybraławymiarbardziejsubiektywnyiindywi-
dualny.Pojawiłosiępojęciewiny,umyślnejinieumyślnej,którejestniezmiernie
ważnewewspółczesnejsprawiedliwościrestytucyjnej,gdyżosoba,którejniedo-
wiedzionowiny,niemożebyćuczestnikiemokreślonejformysprawiedliwości
tegorodzaju.Zmianapoglądównatematodpowiedzialnościprzyczyniłasięrów-
nieżdouznanianieletnichzamniejpoczytalnychiwmniejszymstopniuwinnych
popełnionegoczynuaniżelidorośli.Obokideiwymierzaniakarytraktowanejjako
odpłatapojawiłasiętazwiązanazjejfunkcjąprewencyjnąikorekcyjną(K.Sój-
ka-Zielińska,2009).
