Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Kontrowersjewokółpojęć„uzależnieniabehawioralne”(„nałogi”)i„zachowaniakompulsywne”
23
pomimopodejmowanychprób,zapanowanianadswoimimyślami(obsesje)iza-
chowaniami(kompulsja)orazichskontrolowania,cierpizpowoduróżnychproble-
mówekonomicznych,interpersonalnych,zdrowotnych-wynikającychzkompul-
sywnegopowtarzaniatychczynności,atakżemapoczuciebezradnościibezsilności
wobecproblemu”(Cierpiałkowska,2016,s.391).Napodstawiedotychczasowego
stanurozważańteoretycznychiempirycznychwtymobszarzeorazistniejących
ustaleńspołecznych(częstowyprzedzającychustalenianaukowe)wydajesię,żeter-
minnuzależnieniabehawioralne”jestaktualnienajbardziejodpowiednidookreś-
leniaczynnościnałogowych,powtarzanychmimoichwyraźnejszkodliwościdla
codziennegofunkcjonowaniawróżnychsferachżyciaorazcharakteryzującychsię
silnympragnieniemlubwewnętrznymprzymusemichpodejmowania(tzw.głód)
zcorazwiększączęstotliwością(zwiększaniesiętolerancji),atakżeznarastający-
mitrudnościamiwkontrolowaniuzachowańznimizwiązanych.Niejesttookreś-
leniedoskonałe,alejaknaraziepowszechnewużyciu,conieznaczyoczywiście,
żewrazznapływającymikolejnymidoniesieniamiempirycznyminiezostanie
wprzyszłościzrewidowaneizrekonstruowane.
Znaukowegopunktuwidzeniawciążjeszczeniewielewiemyouzależnie-
niachczynnościowych,czylibehawioralnych,chociażwostatnimczasiepojawia
sięcorazwięcejniezwykleinteresującychpracnatentemat.Wszystkieterminy,
którymipróbowanoopisaćtozjawisko,sąjednaknieprecyzyjneiwzbudzająspo-
rokontrowersji.Terminnuzależnieniabehawioralne”odnosisiędonadmierne-
gozaangażowaniawjakąkolwiekaktywność,któreskutkujenegatywnymikon-
sekwencjamidlajednostki.Niemniej,jakzaznaczonowcześniej,wieluautorów
podkreśla,żepojęcienuzależnienie”(dependence)jestzarezerwowanedlauzależ-
nieniachemicznegooznaczającegochorobęmózguinależyjeodróżnićodnad-
używaniaczyszkodliwegoużywania(abuse),tj.stanuodzwierciedlającegoinne
procesyizjawiskawmózgu(Erikson,2010).Wtymznaczeniuuzależnieniato
pierwotny,przewlekłystanneurobiologicznycharakteryzującysięwsferzefi-
zjologicznej-utratąkontrolinadspożywaniemsubstancjipsychoaktywnej(co
przejawiasięzażywaniemwiększychjejilościodzamierzonych,przyświadomych
próbachkontroli),wsferzebehawioralnej-zachowaniamiprzymusowymizwią-
zanymizużywaniemtychsubstancji,wsferzepsychicznej-zaabsorbowaniem
tymisubstancjami,natomiastwsferzespołecznej-wielomanegatywnymikonse-
kwencjami,którejednakniepowodujązaprzestaniajejużywania.Nadużywanie
substancjitoświadomeniewłaściweużywaniedanejsubstancjipsychoaktywnej,
którejestzwiązanezindywidualnąodpowiedzialnościązajejstosowanie.Wtym
kontekściewliteraturzebrytyjskiejczasamistosujesiępojęcienniewłaściwe
używaniesubstancjipsychoaktywnej”(substancemisuse),którebyćmożelepiej
oddajetoznaczenie.
Choćwpraktyceklinicznejterminyzwiązanezuzależnieniamiodczynności
pojawiająsięoddawna,townomenklaturzepsychiatrycznejinaukowejprzełom
