Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
AndrzejPankowicz
związanezbarierąłukuKarpat.KulturytransylwańskieciążąkuNiziniePanońskiej,
MołdawiakukulturomstepowymEuropyŚrodkowejiwkierunkustrefynadczarno-
morskiej,natomiastpóźniejszaWołoszczyznaiDobrudżakuświatuegejskiemu.Po-
między2000–1800p.n.e.wzrastailośćimportówzGrecjiiMacedonii.Towarzyszy
temuzasadniczazmianaukładukultur.PozycjędominującązajmujekulturaNoua,
któraobejmujeswoimzasięgiemTransylwanię,MołdawięiznacznączęśćWołosz-
czyzny.Wielubadaczywiążejejpowstanieznajazdemplemionzkręgukulturypól
urnowychdatowanymnawiekXIVbądźXIIIp.n.e.LudnośćkulturyNouabudowała
obronneosiedlazłożonezziemianekkrytychdachemszałasowym.Przeważająna-
rzędziaibrońwykonanezbrązu,choćrównoleglewystępująnarzędziakamienne.
WgospodarceNouadominującąrolęodgrywałahodowlaisprzęgniętazniąuprawa
roli,myślistwoschodzinaplandalszy.Pojawiasięnaszersząskalęzjawiskoma-
gazynowaniazbóżiroślinpastewnych,cozabezpieczałowpewnymstopniuludzi
ibydłoprzedwidmemgłoduwmiesiącachzimowychinaprzedwiośniu.Abytemu
sprostać,rozwijasięprodukcjaradełdrewnianych.Wtransporciecorazwiększąrolę
odgrywająwozyciągnioneprzezwołylubkonie.Wielenarzędzibrązowychibroń
ztegosamegosurowca,podobniejakozdobyzesrebraizłota,pochodziłozkręgu
egejskiego,aczasamipojawiająsięimportyzodległegoEgiptu.Ilośćicharakter
występującychimportówwskazujenaistnieniestałychszlakówhandlowychwyko-
rzystywanychprzezkupcówróżnejproweniencji.Tędybiegławschodniaodnoga
szlakubursztynowegoznadMorzaBałtyckiego.Obokzłotapółnocy,jaknazywano
bursztyn,przedmiotemhandlubyłasólkarpackaiinnekopalinyzziemdzisiejszej
Rumunii.Zachowanedośćlicznienarzędziagórniczeświadcząorozwojurodzimego
kopalnictwa.Wydobywanierudumożliwiłorozwójmiejscowychproduktówzbrązu.
Niebyłatotechnologianowaiwielewskazujenato,żemamydoczynieniazeznacz-
niestarszątradycjąrzemieślniczą,związanązpoprzednimkonglomeratemkultur,
którejsubstratyweszływobrębkulturyNoua.Byłybytowięcnajstarszesubstraty
oddziałującenapóźniejszątożsamośćkulturowąludnościprotorumuńskiej.Narzę-
dziaiozdobyprodukowanenamiejscurozchodziłysiępocałejEuropieŚrodko-
wej.LiczneznaleziskanaziemiachpołożonychnadBałtykiemwskazująnaistnienie
rodzimegoprężnegohandlubursztynem.BrązyzTransylwanii,nieprzetworzone
wprzedmiotyużytkoweczyozdoby,nabrałycechśrodkapłatniczegoiwartościpod-
legającejtezauryzacjiwformiepłytek,krążkówlubsztab.Ilośćposiadanychiuży-
wanychbrązówwpostaciozdób,broniinarzędzibyławidomymznakiemzamożno-
ścidomu.Jednakżeniebrązy,asrebroizłotostojąnajwyżejwhierarchiiwartości.
Wyrobyztychtrzechmetalispotkaćmożemywgrobowcachmożnych13.Kultura
Nouajestjużtypowąkulturąpatriarchalną.Dominującarolamężczyznwżyciuro-
dzinyiwspólnotyplemiennejwprowadzasubsydiarnośćpozycjikobietyidziecka.
Wświetlemateriałuzcmentarzysknieulegawątpliwościmonogamicznycharakter
związkówmałżeńskich.Potomstwobyłozapewneliczne,alekruchośćżyciabyła
ogromna,oczymświadczyproporcjapomiędzydorosłymiidziećmi.Zachowane
nacmentarzyskachgrobydziecięcestanowią2/5wszystkichpochówków.Powstaje
wtensposóbmodelstosunkówspołecznych,któryzniewielkimizmianamiprzetrwa
13Ibidem,s.30–31.
