Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nomdyskursu,aleniemuszątobyćkryteriazinterioryzowaneosobiścieprzeznadawcę),
aponadtożeniemusionabyćprzyganączyprzytykiemzaadresowanymiakuratdoodbiorcy
(choćbardzoczęstotakąwłaśnie,adresatywną,przyganąjest).
Myślę,żekorzystnąegzemplifikacjętego,cotuzostałopowiedziane,podałemwna-
stępującymfragmenciewspomnianejwyżejksiążkiwspółautorskiej:
Czyminnymniżjęzyk,nawetpotraktowanyrównieżjakodziałanie,jest”mowa”jako
ogółpełnychzdarzeń,wktórychużytyzostajetenczyinnykonkretnyjęzyk(jakokod);ogół
zdarzeńwrazzwszelkimiokolicznościamisytuacyjnymiiwłaściwościamiwspółkonsty-
tuującymije.
Abyrzeczprzejaśnić,możemysięposłużyćprzykłademogromnejdomenywy-
powiedzi,itowypowiedziniezwyklereprezentatywnychdlasamejistotyjęzyka,mianowicie
wypowiedziokreślanychjakoironiczne.Takiewypowiedzizakładają,żeichodbiorca
ndośpiewasobie"jakąśtreśćdodatkowąwstosunkudotej,jakiejbezpośredniminosicielami
sąwłaśnieużytewyrażenia,ewentualnienawetsprzecznąztąostatnią.Zakładająoneponadto,
żetatreśćpoleganakrytyceodniesionejdokogoślubczegoś(niekonieczniedosamego
odbiorcy),zsytuacyjnąsugestią,żeironizującyjestwposiadaniustosownychniecałkiem
banalnychinformacji.Taknaprzykładmówiącymożedokonaćzupełnieneutralnego
powiadomieniaodbiorcywkształcieTamdojeżdżatylkotrzynastka.,alewinnymukładzieto
samozdaniemożekomuśposłużyćdotego,byzrobićironicznyprzytykdoprzesądności
adresata(powiedzmy,wybierającegosiędomiejscaoznaczonegozaimkiemtam).Dopóki
tegorodzajuefekt”perlokucyjny”,”nadmiarowy”wstosunkudoczystokodowejzawartości
wyrażeń,jestnieobecny,niemasensumówićo”ironii”(czyminnymprzecieżjestjedynie
ewentualnyzamiar”zironizowaniaczegoś”powziętyprzezautora,alemimoobecności
upatrzonegozdanianiezrealizowany–wskutekbrakuspodziewanejreakcji).Takie
rozumienieironiibyłoobecnewdługiejtradycjirefleksjinadnią,nawetjeżelinależałodoniej
takżestałe,wadliwe,mieszanielubmylenieironiizczystążartobliwością,zkomizmem,
zwyśmiewaniem,azwłaszczazużywaniemwyrażeńpozytywniewartościujących(np.
mądry)tam,gdziemówiącyfaktyczniewartościujeosobylubrzeczynegatywnieiczynito
wsposóbjawny.Wszystkotonajpewniejpozostajewpewnymzwiązkuzironią,aleniemoże
wsposóbostatecznyokreślaćjejistoty(por.historięzagadnieniawpracy:Papiór1989).Jest
oczywiste,żeobokprzypadkówironii,któreśmytuwzięlijakopouczającyprzykład,można
postawićjakospełniającepodobnewarunkiwieleinnychcałościowychdziałańmownych,
takichjakodezwaniasarkastyczne,kłamstwa,wprowadzaniewbłąd,pochlebstwo,szantaż,
obraza,rozmaiterodzajesugestii,aluzjiitd.Wszystkieoneobejmująokolicznościnie
sprowadzającesięjedyniedomaterializacjiprzezmówiącegookreślonychwyrażeńzkodulub
47
