Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
RozdziałI.Językjakosystemznaków
syntaktycznymi23.Zregułykategoriesyntaktycznedefiniujesięnastępująco:
dwawyrażeniaAiBnależądotejsamejkategoriisyntaktycznejokreślonego
językawtedyitylkowtedy,gdywdowolnymwyrażeniusensownym,należą-
cymdotegojęzyka,możnazastąpićwyrażenieAwyrażeniemB(bądźodwrot-
nie)inadalmiećdoczynieniazwyrażeniemsensownym.Naprzykład,jeżeli
uznamyzasensownezdanie:nAdamjeststudentem”
,tozasensowneuznamy
zapewneteżzdania:nPiotrekjeststudentem”
,nKrzysztofjeststudentem”
,
nOsobaczytającatesłowajeststudentem”
,nOsoba,któraposiadaindeksuczel-
niwyższejorazkartęegzaminacyjną,jeststudentem”itd.Zauważmywięc,że
tym,cozmieniałosięwposzczególnychzdaniach,byływyrazyalbowyrażenia
pojawiającesięprzednjest”
.Wkażdymrównieżprzypadkupowstawaławypo-
wiedźsensowna.Zgodniewięczprzytoczonądefinicją:nAdam”
,nPiotrek”
,
nKrzysztof”
,nOsobaczytającatesłowa”
,nOsoba,któraposiadaindeksuczelni
wyższejorazkartęegzaminacyjną”-należądotejsamejkategoriisyntaktycz-
nej.PodobniejeśliwzdaniunGosiakochaPiotra”wyraznkocha”zastąpimy
wyrazemnszanuje”
,nnienawidzi”
,npodziwia”
,nlubi”
,npodgląda”
,otrzymamy
wrezultaciewyrażeniasensowne,atymsamymmożemystwierdzić,żewszyst-
kiewymienionesłowanależądotejsamejkategoriisyntaktycznej.
Zdrugiejstrony,jeżeliwpodanymprzykładziezastąpimywyraznkocha”wy-
razemnkaszle”
,nszybko”
,nwysoko”
,otrzymamywkonsekwencjiwyrażenia
bezsensownezpunktuwidzeniajęzykapolskiego.Możemywięc,zgodnie
zpodanądefinicją,stwierdzić,żewyrazynkocha”inp.nszybko”należądo
różnychkategoriisyntaktycznych.
wyrażenie
sensowne
Zwróćmyprzyokazjiuwagęnapewienbłąd,którysięczasempojawiawprzy-
padkuudzielaniaodpowiedzinapytanie:czyokreślonewyrażenianależądo
tejsamej,czydoróżnychkategoriisyntaktycznych?Jakpowiedziano,dwawy-
rażeniaAiBnależądotejsamejkategoriisyntaktycznejwtedyitylkowtedy,
gdywdowolnymwyrażeniusensownymmożnazastąpićwyrażenieAwyraże-
niemB(bądźodwrotnie)inadalmiećdoczynieniazwyrażeniemsensownym.
Częśćosóbskłonnajesttwierdzić,żewyrazy:nokrągła”inkwadratowa”należą
doróżnychkategoriisyntaktycznych,uzasadniająctenpunktwidzeniastwier-
dzeniem,żezdanienZiemiajestokrągła”jestsensowne,natomiastzdanie
nZiemiajestkwadratowa”jestbezsensowne.Otóżtrzebapowiedzieć,żerozu-
mowanietakiejestbłędne.Nienależybowiemmylićzdańsensownychzezda-
niamifałszywymi.ZdanienZiemiajestkwadratowa”jestnaturalniezdaniem
fałszywym,mimotojestjednakzdaniemsensownym.Wyrażeniejestbowiem
23Wyróżnianietrzechklaskategoriisyntaktycznychjestnajczęściejspotykanewliteraturze
przedmiotu,aczkolwiek,gwoliścisłości,należypowiedzieć,żeobokwspomnianychtrzechka-
tegoriischarakteryzowanychwtympodrozdziale:zdań,nazwifunktorów,wyróżniasięjeszcze
czwartąkategorięsyntaktyczną-operatory.
