Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
1.2.2.Proporcjonalnośćiwiększość
1.Międzybadaczami
Proporcjonalnośćiwyłanianieparlamentarnejwiększościsącharakterystykami,
którebezzagrożenianieścisłościąmożnazastosowaćdoopisuefektówposzcze-
gólnychsystemówwyborczych.To,czysątoefektyzamierzone,czynie,maprzy
tymdrugorzędneznaczenie.Związektychcharakterystykzregułamiwyboru,na
którychbazujedanysystem,jestnatomiastproblememnietylepobocznym,ile
jednakwartymoddzielenia.
Proporcjonalnośćsystemunawyjściujestwzasadziebardzołatwozmierzyć,
porównującprocentgłosówoddanychnaposzczególnepartieiichkandydatów
zprocentemmandatów,którepartieteostatecznieotrzymały[Gallagher1991,1992,
Grofman/Lijphart2003].Wieleindeksówproporcjonalnościzostałozdefiniowa-
nychprzezróżnychautorów,wceluporównywaniaodchyleńodproporcjonalności
wróżnychsystemachikrajach.Różniąsięonemiędzyinnymiwagąprzypisywaną
partiom,którewogóleniedostałysiędoparlamentu.Spomiędzynichpracatawy-
korzystujeindeksGallaghera,opierającysięnasumiekwadratówróżnicpomiędzy
odsetkamigłosówimandatówotrzymanychprzezpartie[Gallagher1991].
Odchyleniaodproporcjonalności
Odchyleniaodproporcjonalnościsąnajczęściejmniejszewtychsystemach,które
opierająsięnazasadzieudziału[Haman2003,Nohlen2004,Norris2004].Mogą
jednakzdecydowanierosnąćnaskutekoddziaływaniaustawowychprogówwybor-
czychlubteżoddziaływaniawielkościokręgów.Odchyleniaodproporcjonalności
mogąwtakichprzypadkach-jaknaprzykładwpolskichwyborachdosejmu
wroku1993-osiągnąćwartościporównywalnedoodchyleńdlasystemówopie-
rającychsięnazasadziekolejności[Raciborski2006].
Wsystemachopartychnakolejnościodchyleniaodproporcjonalnościczęściej
mająznaczącewartości[Dunleavy1997].Wśródprzyczynnapierwszymmiejscu
wymieniasięfakt,żewprzypadkusystemuFPTPwjednomandatowymokrę-
guwyborczymnaturalnyprógwyborczywynosi50%.Zatemteoretyczniemoże
sięzdarzyć,żepartia,którazdobędzie49%głosówwskalikraju,niezdobędzie
żadnegomandatu.Wpraktycejednakpoparciedlaposzczególnychpartiijestna
tyleróżnicowaneprzestrzennie,żeodpowiedniodużapartiajestwstanieodnieść
sukceswwyściguwczęściokręgów[Haman2003].Tujednakpojawiasiękolej-
nyproblem-jeślipartiawygrywawczęściokręgówzdużąnadwyżkągłosów,
głosytenieprzekładająsięnadodatkowemandatyitymsamymprzyczyniająsię
dopowstaniakolejnychodchyleńodproporcjonalności.Największeodchylenia
obserwowanesąwprzypadkuFrancji,gdziestosowanejestgłosowaniewdwóch
turach[Nohlen2004].
Jednakrelacjataniejestoczywista.Wkrajachstosującychsystempojedynczego
głosuprzechodniegoindeksyproporcjonalnościuzyskująwartościporównywalne
(Irlandia)lubwyższe(Malta)odśrednichwskaźnikówdlakrajówzordynacją
