Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Warunkiprzyrodniczo-geograficzne
alenieocharakterzejakościowym.Idruga,żeowewarunkimogąbyć
izregułysąmniejlubbardziejkorzystnedlaposzczególnychspołeczeństw,
zwłaszczanaokreślonychetapachrozwojuhistorycznego.Jednakżepro-
blemuwarunkowańprzyrodniczo-geograficznychjestznaczniebardziej
skomplikowany,niżbytowynikałoztychogólnychiwjakimśstopniu
banalnychtwierdzeńwstępnych.
Przestrzeń,wjakichfunkcjonująirozwijająsięspołeczeństwa,ma
bardzozróżnicowanycharakter.Mogątobyćrówniny,płaskowyże,jak
iobszarygórzyste.Sątoobszarywmniejszymlubwiększymstopniu
wyposażonewwodę,niezbędnądlażyciaifunkcjonowaniaspołeczeństw.
Mogąbyćpoprzecinanerzekami,któresąlubmogą,aleniemusząmieć
charakteruspławnego,kończącswądrogęwmorzu.Tozróżnicowanie
maistotneznaczeniezpunktuwidzeniakształtowaniasięposzczegól-
nychspołeczności,ułatwiającbądźutrudniającówproces.Geografia
różnicujespołeczeństwa,niespołeczno-ekonomicznie,aletakżemental-
nie.Przestrzeńnigdyniemacharakterujednorodnego.Zależybowiem
odcharakteruklimatu,żyznościziemiicoważniejszeodzasobówkry-
jącychsiępodjejpowierzchnią,służącychzarównodobieżących,jak
ipotencjalniemożliwychdowykorzystaniawprzyszłości.Byćmożew
przyszłościludzkośćodkryjenowezasobydowykorzystaniawmorzach
czyoceanach(Sowell2016).
Możnabardzowstępniesformułowaćtwierdzenie,żecharakterprze-
strzeni,wjakichrozwijałysięhistorycznieposzczególneplemiona,atakże
różneformyichpowiązań,kształtującesięwnastępstwiewróżnenaro-
dowości,apóźniejnarodyczywspółczesnespołeczeństwa,wznaczącym
stopniuokreślałycharakterimożliwościichekspansji,atakżewarunki
przeżycia,zanikuczywręczzagłady.Charakterprzestrzenimożebyć
mniejlubbardziejkorzystnydlaokreślonychetapówrozwojuspołecznego
(Landes2005;Sowell2016).
Aleprzestrzeńrównieżulegazmianiepodwpływemdziałalnościczło-
wieka,nietylkostającsiębardziejprzychylnądlarozwojuludzkości,ale
częstoprzekształcasięwmniejkorzystnączywręczwrogą.Licznetego
przykładypochodząnietylkozprzeszłości,aletakże,amożeprzede
wszystkimzczasównajnowszych,czegoprzykłademsązmianyklima-
tyczneorazniszczenieśrodowiska.
Postęptechnicznyorazcharakterdziałalnościgospodarczejnietylko
przyczyniająsiędopoprawypewnychniedostatkówziemi,zwiększa-
jącjejefektywność,np.przezodpowiednienawożenie,aletakżedojej
17
