Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
XIX
jednocześnie).Obozytakiezaczęłypowstawaćodmaja1940r.Pierwszeznich,zało-
żonezinicjatywyOdiloGlobocnika,dowódcySSipolicjiwdystrykcielubelskim,były
utworzonenapotrzebybudowyfortyfikacjiwzdłużwschodniejgranicyzZSRR(obozy
bełżeckie,zob.dalej)ipodlegałybezpośrednioSS.
Odlipca1940r.doczerwca1942r.wszelkiekwestiezwiązanezdysponowa-
niempracąŻydówzostałypodporządkowaneniemieckimwładzomcywilnym
3
.Wydział
PracyprzyUrzędzieGeneralnegoGubernatoraorazsiećpodległychmuurzędówpracy
(Arbeitsamtów)zarządzałyodtądtysiącamiżydowskichrobotników.Wtymwłaśnie
okresienastąpiłgwałtownyrozwójsieciobozówpracy(Arbeitslager),wktórychzostali
przymusowozatrudnieniżydowscyrobotnicyzwerbowanizapośrednictwemJuden-
ratów.JednocześnieistniałastalepewnaliczbaobozówpodległychnadalSSipolicji
(Zwangsarbeitslager)
4
.
RozwójsieciobozównaterenieGGwiązałsięztrzemakwestiami:chęciągospo-
darczegowykorzystaniapodbitychterenów(obozymelioracyjne,rolne,wfabrykach
ikopalniach),atakżeprzygotowaniamidowojnyzZSRR(obozybudowydróg)
orazwzmacnianiempotencjałuzbrojeniowegoRzeszy(obozywfabrykachzbro-
jeniowych).Ogółem,jakpodajeinformatorObozyhitlerowskienaziemiachpol-
skich1939-1945wróżnymokresienatereniePolskidziałałook.450obozówpracy
przymusowejdlaŻydów.Większośćznichfunkcjonowałakrótko,ajedynienieliczne
przetrwałydo1944r.
5
Wlatach1940-1942większośćobozówpracyprzymusowejwdziedziniegospo-
darkiwodnej,rolnictwaorazbudowydrógbyłazwiązanazwielkiminiemieckimipla-
namizagospodarowaniapodbitychterenów
6
.Wiosną1940r.rządGGrozpocząłzakro-
jonenaogromnąskalęrobotymelioracyjneiregulacyjnemającenaceluuporządko-
waniestosunkówwodnychwdystryktach.Czteroletniprogram(opracowanyzimą
1940r.)zakładałpracemelioracyjne,regulowaniepotokówgórskichiniespławnych
rzek,zakończeniebudowyzaporywRożnowie,rekultywacjęnieużytkówitp.Należy
podkreślić,żewdużejczęścibyłyonerealizacjąprzedwojennychpolskichplanów
gospodarczych
7
.Równolegleztymprogramemopracowanodrugiprojektregulacji
Wisły(abypołączyćRzeszęzGGorazBiałorusiąiUkrainą).Organizacjerobótwtym
projekciepowierzonoWydziałowiBudownictwa,natomiastregulacjamniejszychrzek
orazpracemelioracyjnezostałypodporządkowaneGrupieGospodarkiWodnej(Gruppe
3OkulisachsporówmiędzyniemieckimiwładzamipolicyjnymiacywilnymiwGGorazwynika-
jącymiztegokonsekwencjamidlaŻydówzob.m.in.T.Berenstein,Opodłożugospodarczymspo-
rówmiędzywładzamiadministracyjnymiapolicyjnymiwGeneralnejGuberni(1939-1944),BŻIH
1965,nr53orazF.Karay,Żydowskieobozypracywczasie„akcjiReinhardt”,w:AkcjaReinhardt.
ZagładaŻydówwGeneralnymGubernatorstwie,red.D.Libionka,Warszawa2004,s.248-260.
4Natematkategoryzacjiobozówpracyzewzględunaróżnekryteriazob.W.Mędykowski,
BetweenSlavery,ExterminationandSurvival:ForcedLaborofJewsintheGeneralGovernment
DuringtheYears1939-1943,maszynopis,s.10-12.
5Obozyhitlerowskienaziemiachpolskich1939-1945.Informatorencyklopedyczny,red.C.Pili-
chowski,Warszawa1979,s.45.
6NiemieckieplanygospodarczewzględemGGreferujęnapodstawie:J.Marszałek,Obozypracy
wGeneralnymGubernatorstwiewlatach1939-1945,Lublin1998.
7J.Marszałek,Obozypracy,s.30.
