Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXIV
Wstęp
WLublinie25marca1940r.RŻwydałazakazdogadywaniasięnprywatnychzastęp-
ców”,awnoszonymidoRadypieniędzmiopłacałakierowanychdopracprzymusowych
Żydów.WWarszawieoficjalnieopłatazastępczazostałazaakceptowanaprzezNiemców
wkwietniu1941r.zzaleceniem,abyniepobieraćodpoborowychwięcejniż500zł,
awszystkiepobranepieniądzemiałybyćwykorzystanenarzeczopiekinadŻydami,
pracującymiwobozachpracy
28
.
Kwotywnoszoneztytułuopłatzastępczychbyłyznaczącąpozycjąwbudżetach
rad.WLublinieodstyczniadokońcasierpnia1940r.wpływydobudżetuRŻztytułu
opłatzastępczychwyniosłyprawie452000zł,costanowiło90%wynagrodzeńrobot-
nikówkierowanychdoobozówpracy,aprawiecoczwartyzdolnydopracyskorzystał
zmożliwościzastępstwa
29
.WWarszawiew1940r.wpływyztytułuopłatyzastępczej
orazopłatzazwolnieniaiodroczeniawyniosły1,5mlnzł
30
.
Opróczmożliwościoficjalnegowykupieniasię,istniałamożliwośćwykupieniannie-
oficjalnego”(alewtejsytuacjidroższego).nJeśliniechcesziśćdoobozuniepowinie-
neś,brońBoże,byćchorymlubkaleką,potrzebujesztylkotrochęgroszaijuż”
31
-zapi-
sałwdziennikuHerszWasser,przytaczającnieoficjalnycennik:15złłapówkidlaleka-
rzanamiejscu,aza500złmożnanawetnodwołać”skierowaniedokonkretnegoobozu.
Możliwośćurzędowegowykupieniasięodpracyprzymusowejiobozubudziła
wśródspołecznościżydowskiejlicznekontrowersje.Ringelblumwgwałtownychsło-
wachzwracałuwagęnaniemoralnośćprocederuwykupywaniasię:nBogacipaniczyko-
wiepracująwpolicji,winstytucjachspołecznych,sąubezpieczeniwKasieChorych,
jakozatrudnienirzekomowrozmaitychfirmach,idlategowpierwszymrzędziemogą
sięwykupićodobozówpracy.Możnasięwykupićzaniewielkąsumę.Znampewnego
wielkiegobogacza,którypłacizaswegosyna100złmiesięcznie.Wielubogatychsynal-
kówwykupujesięudoktorówżydowskichpodczasbadańlekarskich”
32
.Wostrych
słowachnadużyciaprzywysyłaniurobotnikówdoobozówpotępiałażydowskaprasa
konspiracyjna
33
.
Wlatach1940-1941nzastępcy”rekrutowalisięgłówniespośróduchodźcówiprze-
siedleńców,najbiedniejszych,którzyzjednejstronyniemielinicdostracenia,zdru-
giejzaśliczylinapowrótwswojerodzinneokoliceiewentualnąmożliwośćucieczki.
Jedenzochotnikówtakpisałoswoimpołożeniu:nZmuszonykrytycznympołożeniem
materialnym,powziąłemdecyzjęochotniczegozgłoszeniasięnaobózpracy.Nietrudno
pojąćogrommojejnędzy,będącejwstanieskłonićmniedodobrowolnegoudaniasię
dotegopiekła,przedktórymdrżąsetkitysięcyŻydów”
(zob.dok.73).
Zdarzałosię,żedopracdobrowolniezgłaszalisięchaluce,traktującwyjazddo
majątkurolnegojakoelementszkolenia(zob.dok.45).Byłytojednaksytuacjewyjątkowe.
28PismoOttonaMohnsa,kierownikawydziałuadministracjiwewnętrznejwUrzędzieSzefaDys-
tryktu,doPrzewodniczącegoRŻA.Czerniakowazdnia24kwietnia1941,w:RadaŻydowska
wWarszawie,dok.38.
29T.Radzik,Lubelskadzielnica,s.111.
30SprawozdanieogólneBatalionuPracy,s.387.
31DziennikHerszaWassera,w:KolekcjaHerszaWassera,s.41.
32Kronikagetta,s.271.
33Zob.m.in.pismonDror”-nWolność”maj1941,w:Hechaluc,Dror,Gordonia,dok.4,s.17.
