Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXX
Wstęp
istniejąjużKomitety,roztaczającenadnimiopiekę,orazutrzymującestałykontakt
zośrodkami”
57
.
Formąsprawowaniakontrolinadobozamibyłyobjazdy,wktóreudawalisięprzed-
stawicieleJudenratów(zob.m.in.dok.49,69).Staranosięprzywieźćśrodkifinan-
soweorazdaryrzeczowe.NiewszędzieprzedstawicieleJudenratubyliprzychylnie
przyjmowani,zarównojeślichodziokomendantówobozów,jakisamychrobotników.
Wpaździerniku1940r.powracającyzobjazduradcaKupczykierraportowałCzer-
niakowowioupokorzeniu,jakiespotkałowysłannikówJudenratuzestronykomen-
dantaniewymienionegoznazwyobozu.ZkoleiwDorohuskurozwścieczenirobotnicy
pobiliprzedstawicielawarszawskiegoJudenratu-Goldfeila,żądającnatychmiastowego
powrotudoswoichdomów(naichzachowaniemiałwpływbrakobiecanejdniówki
wwysokości2zł)
58
.WgestiiJudenratóworazŻSSbyłozapewnienieopiekimedycznej
(tj.wysłanielekarzydoobozów;ŻSSwyszkoliłospecjalnienapotrzebysłużbywobo-
zachok.90sanitariuszy).Niezależnieodichwysiłkówpomocnieśliobozomprzedsta-
wicieleŻSSiJointu(zob.m.in.sprawozdaniaReinbergaiGoldmana
59
,dok.16,17,28).
Wmacierzystychmiejscowościachrobotnikówpowstawałykomitetyorganizujące
pomocdlapracujących.Itaknp.wCzęstochowiedziałałKomitetRodzicielskidla
współpracyzRŻwopiecenadrobotnikami
60
.WWarszawienaszerokąskalędziałała
AkcjaZbiórkowa,zbierającawśródludnościgettadaryrzeczowedlapracujących.
Formąwspieraniaobozówbyłykomitetyspołeczne,mającenacelunadzorowanie
procesuwysyłkidoobozóworazniesieniepomocyobozowiczom.Zuwaginaważkość
idrażliwośćkwestiiztymzwiązanychdoichorganizacjiangażowanonajwiększeauto-
rytety.NaprzykładwWarszawieprojektKomitetudoSprawObozówPracynapisał
LeonBerenson(zob.dok.8).Naczelepowołanegowlutym1940r.Komitetustanął
GustawWielikowski(członekPrezydiumŻSS),resztęjegoskładustanowiło3człon-
kówRŻoraz18działaczyspołecznych(nazwiskanieznane).
Grospomocykierowanotakżedorodzinobozowiczóworazdopowracających
zobozów.Pobórdoobozupracystawałsiętragediąnietylkodlasamegorobotnika,
lecztakżedlajegorodziny.Wyjazdojcaczysynadoobozupracybyłwwiększości
przypadkówpunktemzwrotnymwichhistorii,ciosem,którystanowiłkoniec.Rodzina,
którawwojennychczasachutrzymywałasięogromnymwysiłkiemnnapowierzchni”,
wmomencieutratynawieletygodnijedynegożywicielarodziny(apotemnierzadko
jegostałegokalectwalubśmierci),traciłazupełnieitakwątłądotejporystabilność
finansową
61
.DlategoteżopiekaJudenratunadrobotnikamistawałasięwznacznym
stopniuopiekąnadcałymirodzinami(zob.dok.9).
Wracającyzobozurobotnicybylinajczęściejinwalidami,wymagającymipomocy:
nWoczachichczaiłsięstrachicierpienie,wyglądalijakzagonione,tropionezwierzęta.
57ZartykułuNieznanyrobotnik,GŻ,17lipca1942.
58AdamaCzerniakowadziennikgetta,zapisz15i16października1940,s.158.
59ByćmożechodzioinspektoraJointu,MordkęGoldfarba.Zob.AŻIH,sygn.210/18.
60GeneralneGubernatorstwo.Relacjeidokumenty,s.217.
61Por.m.in.tabele:Ilośćosóbpozostałychbezjedynegożywicielarodzinywskutekśmierciobo-
zowiczaorazIlośćosóbwrodzinienautrzymaniuobozowicza,w:ARGI573(Ring.I/667),s.9.
Zpowoduznacznegozniszczeniadokumentutrudnoprzeprowadzićnajegopodstawiestatystykę.
