Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.DOBROSPOŁECZNE
1.4.Dobrospołeczne
Trudnościzrozróżnianiemdobrapublicznegoidobraprywatnegoniekończąsięna
tym,cozostałoomówionewpoprzednimpodrozdziale.Charakterystycznejestnp.,że
wliteraturzekrajowejizagranicznejpojęćhdobropubliczne”,hdobrospołeczne”(public
good,socialgood)używasięzamiennie.Niejestprzytymjasne,nailejesttoświadome,
anaileprzypadkowe.Załóżmyjednak,żewrzeczywistościistniejątrzykategoriedóbr:
•
dobrapubliczne,
•
dobraspołeczne,
•
dobraprywatne.
Przezdobrapublicznenależyrozumiećtylkotedobra,którezprzyczynnatural-
nych(cechyfizyczne)mogąsłużyćzbiorowościlokalnejlubcałemuspołeczeństwu.
Tenrodzajdóbrokreślasięteżmianem:czystedobrapubliczne(purepublicgood)14.
Dobratesąkonsumowaneegalitarnie(przezwszystkichczłonkówdanejzbiorowości).
Faktkorzystaniazczystegodobrapublicznegoprzezjednąosobęniemożeograniczyć
dostępudotegodobrainnejosoby;dotyczytozarównoilości,jakijakościtegodobra.
Wprzypadkuczystychdóbrpublicznychniemawięczjawiskarywalizacjiodostępdo
takiegodobra.Korzyścizużywaniaczystegodobrapublicznegosąwięcniepodzielne;
niemożnawyodrębnićczęścitegorodzajudobraiprzypisaćgojednostce15.Dodóbr
tychnależą:powietrze,rzeki,jeziora,autostrady,bezpieczeństwozewnętrzne,dzia-
łalnośćsłużbdyplomatycznychitp.Zauważmy,żeniektóreztychdóbrwprawdziesą
dobrodziejstwemnatury,alemusząpodlegaćochronie,czyligospodarujesięnimi.Tak
siędziejezpowietrzem,wodą,krajobrazemitp.Niektórezdóbrpublicznychpowstają
wwynikudziałalnościczłowieka.Zaliczyćdonichmożnaobiektywojskowe,budynki
administracjipublicznej,drogipubliczneitp.Jestwięcoczywiste,żedobrapubliczne
sąchronione,powstająisąeksploatowaneprzywykorzystaniufunduszypublicznych.
Zzagadnieniemtymwiążesiękoncepcjatzw.pasażeranagapę(freerider),czyliosoby,
którejniemożnawykluczyćzkorzystaniazdobrapublicznego,mimożenieponosi
onażadnegowkładufinansowegonarzeczwytwarzaniadóbrpublicznych.Przykładem
sąosoby,któreniepłacąpodatkówczyinnychdaninpublicznych.
Dobraspołecznetotakiedobra,którezewzględówfizycznychmogąbyćdobra-
miprywatnymi,alenaskutekdoktrynyspołecznejiprowadzonejprzezwładzepub-
licznepolitykispołecznejsądostarczaneobywatelowinawetwtedy,kiedyontego
nieakceptuje.Wliteraturzeamerykańskiejtenrodzajdóbrpublicznychokreślasię
mianemmeritgood
16
,comożnaprzetłumaczyćjakodobranależnespołeczeństwu,
14Por.P.A.Samuelson,ThePureTheoryofPublicExpenditures,,,ReviewofEconomicsandStatistics,,
1954,nrXXXVI,s.387–389.
15Por.J.M.Buchanan,Finansepublicznewwarunkachdemokracji,opocito,s.30.
16Por.H.S.Rosen,PublicFinance,wyd.3,R.D.Irwin,BurrRidge,Ill.1992,s.56.
39
