Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
merów.TelomerysątokompleksyDNAibiałeknakońcachchromosomów,
którechroniąchromosomyprzeduszkodzeniemiprzypadkowymłączeniemsię
(przyrównujesięjezwykledoskuwekochraniającychzakończeniasznurowadeł).
ZuwaginaspecyficznysposóbsyntezyDNAdrobnefragmentytelomerównie
zostająskopiowanewczasiepodziałukomórkiiwrezultaciekomórkipotomne
otrzymująniecokrótszetelomery.Wnastępstwiekolejnychpodziałówtelomery
stająsięcorazkrótsze,ażwreszcieniemogąjużskuteczniechronićchromosomów.
Jesttosygnałdlakomórki,abyzaprzestałapodziałów.
Opisanymechanizmdziaławwiększościdzielącychsiękomórekciała(przede
wszystkimwtzw.komórkachsomatycznych).Istniejąjednakkomórki,które
musząbyćzdolnedowiększejliczbypodziałówniżokreślatolimitHayflicka.Są
tokomórkirozrodczeikomórkimacierzyste.Okazujesię,żemająoneenzym–
telomerazę,któryodbudowujeskróconetelomery.Wrezultaciemożliwesądalsze
podziałykomórek,cowprzypadkukomórekmacierzystychumożliwiaregene-
racjęinaprawętkanek.Niestety,stwierdzonorównież,żetelomerazajestaktyw-
nawkomórkachnowotworowych,coumożliwiatymkomórkomnieprzerwane
podziałyiagresywnąproliferację.Niewyczerpanazdolnośćkomórekdopodziałów
powoduje,żeichkolejnegeneracjemogątrwaćwiecznie.Wtakimujęciulinie
komóreknowotworowychsąnieśmiertelne.
Okazujesię,żekomórkiwhodowlimogąstarzećsięnietylkodlatego,żeskracają
sięichtelomery,alerównieżdlatego,żeichDNAulegauszkodzeniupodwpły-
wempromieniowanialubwolnychrodnikówalbogdykomórkombrakujespecy-
ficznychczynnikówwzrostowychlubdochodziwnichdoaktywacjiniewłaściwych
genów.Starzeniesiękomórekmożebyćzatemtakżepewnegorodzajureakcją
naczynnikistresowe.Nieodwracalnezahamowaniepodziałówkomórkisłuży
temu,abykomórkiuszkodzone,np.zdefektamiDNA,nieprzekazywałytych
uszkodzeńkomórkompotomnym.Przypuszczasię,żewtymkontekściestarze-
niesiękomórekmożebyćmechanizmemprzeciwnowotworowym(patrzniżej).
101070Starzeniesięanowotwory
Komórkinowotworówzłośliwychcharakteryzująsięnieograniczonązdolnością
dodzieleniasię.Nowopowstałekomórkinaciekająiniszczątkanki,tworząguzy
imogądawaćprzerzuty,tzn.zasiedlaćodległenarządy.Podłożemnowotworów
sąmutacje,czyliuszkodzeniaDNA.Ichrezultatemjestzaburzeniefunkcjigenów
odpowiedzialnychzakontrolępodziałówkomórki.Ustrójmamechanizmyobron-
ne,którepozwalająnaprawiaćlubeliminowaćkomórkidotkniętemutacjami.
Przypuszczasię,żejednymztakichmechanizmówmożebyćzmuszeniezmuto-
wanejkomórkidotrwałegozatrzymaniapodziałów.Komórkapozostajeżywa,
aleniedzielącsię,niestwarzaniebezpieczeństwautworzeniaguza.
29