Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1040Starzeniesięludnościjakoprocesdemografczny
PiotrSzukalski
Starzeniesięludnościtoprocespolegającynawzrościemierzonegowprocentach
udziałuosóbstarszychwdanejpopulacji.Samadefinicjatego,kimjestosoba
starsza,jestzmiennawczasieoilewpoczątkachinstytucjonalnegorozstrzygania,
ktojeststary,aktoniejest(czyliwokresiekonstruowaniasystemówzabezpiecze-
niaemerytalnego),zacezuręoddzielającąseniorówodresztyludnościuznawano
wiek65lat,otyleIIpołowaXXwiekuprzyniosłaobniżenietejwartoścido60lat,
ostatniezaśdekadytoczaspowrotudopierwotnej,dziewiętnastowiecznejgrani-
cyipoczątekdyskusjinatematjejdalszegopodwyższania.[Wdalszejczęściroz-
działuwszelkiestatystyczneilustracjeprzebiegustarzeniasięludnościodwoływać
siębędądopowyższejgranicy65lat,oileniebędziezaznaczoneinaczej].
Wzrostodsetkaludnościstarszejobserwowanyjestwewszystkichpopulacjach,
badanyjestzaśstaleodlatpięćdziesiątychXXwieku,wtymtakżewPolsce
[Rosset,1959].Obserwowanewewszystkichkrajachzmianystrukturyludno-
ściwedługwiekumająbowiemtesameprzyczyny,natomiastróżniceodnoszą
sięjedyniedopoziomuwyjściowego,tempaiwidocznejwdanejchwiliskali
starościdemograficznej.ZmianytezostałyuruchomionejeszczewXIXwieku,
wchwilirozpoczęciazmianmodelureprodukcjiludności,zwanychprzejściem
demograficznym,apogłębionezostałytzw.drugimprzejściemdemograficznym.
Przejściedemograficznetozmianasposobuodtwarzaniasięludności,przeja-
wiającasięprzedewszystkimobniżaniemsięumieralnościiwzrostemtypowej
długościżyciawspółwystępującymzredukcjąliczbywydawanychnaświat
dzieciprzeztypowąkobietę.Zkoleidrugieprzejściedemograficznetozacho-
dzącywostatnichkilkudekadachprocesdestandaryzacjiprzebiegużycia,
prowadzącydozróżnicowaniaformżyciarodzinnegoizawodowego,awefekcie
doobniżonejskłonnościdoposiadaniapotomstwa.Wtrakciewystępowania
obuprzejśćdemograficznychwspółwystępujeprzejściezdrowotneiprzejście
epidemiologiczne,oddziałującenazmianętypowychchorób(odchoróbzakaź-
nychdochoróbprzewlekłych)itypowychprzyczynzgonów(odchoróbzakaź-
nychipasożytniczychdochoróbdegeneratywnychicywilizacyjnych)oraz
napoziomumieralności(obniżeniewkażdymwieku)ijejrozkładwedług
wieku(obecnieokresżyciaonajwiększejliczbiezgonówtoniedzieciństwo,lecz
corazpóźniejszastarość).Wszystkiewspomnianeprzejściaprowadządostarze-
niasięludności.
Najczęściej,mówiącozmianachstrukturydemograficznejwedługwiekuludno-
ści,przywołujesiępiramidęwieku.Jesttograficznailustracjainformacjioliczbie
ludnościwedługbardziejjednorodnychgrupwieku.Zazwyczajpodajesiętein-
formacjeoddzielniedlakobietimężczyzn,jednakabywskazaćskalęprocesu
49