Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
strzeżeńnadrannymi.SystematycznychbadańzwłokludzkichwzbraniałyGrekompo-
jęciareligijnepodające,żeduszaniemożedostaćsiędoHadesu,dopókijejciałoniezo-
staniepogrzebane.Pogrzebaćjaknajprędzejumarłegobyłoświętymobowiązkiem(na
tymtlejestosnutatragediaAntygony).ZanatomicznychwiadomościkapłanówAskle-
piosadonaszychczasówniezachowałosiębezpośrednionic.
Jednakbadawczyumysłfilozofówgreckichwcześniejużzwróciłsiędobadańprzy-
rodniczych,awbadaniachtychniepominąłianatomii.Filozofowiegreccydająpoczątko-
wozupełniedowolnyopisogólnejbudowyustrojówżyjących,atakżeprzyczynrozwoju.
Dołączająjednakzwolnaiwynikibadaniaanatomicznegozwierząt,dającrealnąpodsta-
węznajomościbudowyustrojówżywych.AnaksymanderzMiletu(ok.610/9–
–547/6p.n.e.)uważazapraistotęjakościowonieokreślony,ailościowonieskończony
pierwiastek(apeiron).Jegozdaniemżyweistotypowstawałyzwilgocipodwpływem
ciepła.Zwierzętalądowebyłypierwotniepodobnedoryb.Duszajestpodobnadopowie-
trza.AnaksagoraszKlazomene(ok.499/8–424/7p.n.e.)sądzi,żewszystkopo-
chodziznieograniczonejwielościjakościowookreślonychiróżnychprapierwiastków,
którenazywannasieniemrzeczy”.Czynnikiemorganizującymjestduch,różnyodmate-
rii.Opisujeteżkomorymózgowe.Sądzi,żepłódpowstajeznasieniamężczyzny,wko-
biecietylkorozwijasiędalej.DiogeneszApolonii(ok.430p.n.e.)wiejużoist-
nieniugłównychnaczyńkrwionośnych,przypuszczajednak,żewżyłachjestkrewipo-
wietrze.
ZnaczniedokładniejznabudowęustrojuAlkmajonzKrotonu(ok.500p.n.e.).
Widziałonnerwyzmysłowe,którenazywakanałami(poroi).Wiodąonejegozdaniem
domózgu,siedzibyczynnościpsychicznych.Mózgprócztegomawytwarzaćnasienie.
Rozróżniażyły(flebes)itętnice(haimorrhoi).Zdajesię,żewidziałukozytrąbkęEusta-
chiuszaistądtwierdzi,żekozyoddychająuchem.Płódwedługniegopowstajezpołą-
czonegonasieniamęskiegoiżeńskiego.PojęciaEmpedoklesazAgrigentu
(495–439p.n.e.)pozostająpodprzemożnymwpływempoglądówAlkmajona,zwracaon
jednakuwagęnastosunekczęścimiękkichdokośćca.Naukajegoopierasięnapojęciu
krwijakowszystkoodżywiającejduszy.Odbieraniewrażeń,odżywianiesię,oddycha-
nie,wszystkopoleganaczynnościkrwi.NowościąjesttwierdzenieEmpedoklesa,że
wrażeniapsychiczneodbierabłędnikuszny.PłódzdaniemEmpedoklesarozwijasię
wdwurożnejmacicy(dwurożnąmacicęwidzianouzwierząt).Wpismachtegomyślicie-
laznajdujemyporazpierwszykoncepcjęczterechżywiołów(ziemia,woda,powietrze,
ogień),zktórychwszystkosięskłada.Siłą,którawładażywiołami,jestmiłość(przycią-
ganie)inienawiść(odpychanie).Empedokleswypowiedziałteżteorię,którąuważasię
zazawiązekdarwinizmu.Jegozdaniempoczątkowomiałypowstaćrozmaiteczęścicia-
ła,którełączącsięprzypadkiemdoprowadziłydopowstanianajdziwaczniejszychistot,
np.centaurów(półkoniaipółczłowieka);zczasemutrzymałysięprzyżyciutylkote
istoty,którezdołałyprzystosowaćsiędootaczającychwarunków.
DemokrytzAbdery(ok.460–360),twórcateoriiatomistycznej,jestpoczytywa-
nyzaprotoplastęmaterializmumechanistycznego.Całyświat,łączniezustrojamiżywy-
miizjawiskamipsychicznymi,składałbysięzdaniemDemokrytazdrobnych,niepo-
dzielnych,różnokształtnychciałekporuszającychsięwpustejprzestrzeni.Różnicemię-
dzyciałamiiczynnościamipolegałybytylkonaróżnicachwzajemnegoułożeniairuchu
tychatomów.Demokrytsnułrównieżdociekaniabezobserwacjinadpowstawaniem
płodu.
Pierwszym,którywiadomościanatomiczneGrekównietylkozebrałsystematycznie,
alepogłębiłzarównolicznymibadaniaminadzwierzętami,jakiobserwacjąosóbran-
nychzotwartymijamami,byłHipokrateszwyspyKos(ok.460–377).Pochodził
onzrodzinykapłanówAsklepiosa;czerpałobficiezichprzyrodniczo-lekarskiegodo-
świadczenia.Odbyłlicznepodróże,wczasiektórychzapoznałsięzróżnymisystemami
filozofiigreckiej.Zmnóstwapism,przypisywanychHipokratesowi,tylkoczęśćjestje-
gowłasnymdziełem.WstolatpośmierciHipokratesaspisanowAleksandriijegodzie-
ła(tzw.CorpusHippocraticum),jednakżecodoautentycznościwielupismsąpodzień
dzisiejszywątpliwości.WiadomościHipokratesazanatomiisąpierwszymzbiorempod-
stawowychwiadomościanatomicznych.Znaondokładniekościecludzki,mapojęcie
oprzebieguwielumięśni,np.przepony.Opisujebudowęprzewodupokarmowegoiłą-
czącychsięznimgruczołów,znatchawicę(nazywająarterie),oskrzelaipłatowąbudo-
12
