Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
1.Wstęp
Fot.1.2.Plejadysąjednąznajbar-
dziejznanychgromadotwartych.
Sześćnajjaśniejszychgwiazdbez
truduwidaćgołymokiem.Zdjęcie
ukazujerównieżobłokipyłumiędzy-
gwiazdowego,odbijającegoświatło
gwiazd(fot.RobertGendler)
idrobneciałaniewytwarzająświatławreakcjach
termojądrowych.Zamiasttegopoprostuodbijają
światłosłoneczne.
WcentrumUkładuSłonecznegoświeciSłoń-
ce,wytwarzającenergięwreakcjachfuzjitermo-
jądrowej(zob.rozdz.13).Jestgwiazdąnajbliższą
Ziemiibadaniejegowłasnościmówiwieletakże
oinnychgwiazdach.
Gołymokiemmożnadostrzeckilkatysięcy
gwiazd,alenawetmałyteleskopukazujeichmi-
liony.Opierającsięnaichwłasnościach,można
podzielićjenarozmaitekategorie.Znacznawięk-
szośćznich,równieżSłońce,togwiazdyciągu
głównego.Niektóresąjednakdużowiększe-to
olbrzymyinadolbrzymy,ainne-dużomniejsze
-tobiałekarły.Przynależnośćgwiazdydoktórejś
ztychgrupzwykleodzwierciedlaetapewolucyjny,
naktórymsięznajduje.Jasnośćwielugwiazdnie
jeststała-togwiazdyzmienne.
Stosunkowoniedawnoodkrytoobiektyzwar-
te:gwiazdyneutronoweiczarnedziury(zob.
rozdz.15).Materia,zktórejsązbudowane,jesttak
ściśnięta,apolagrawitacyjnetaksilne,żedoopisu
ichsamychiprzestrzeniwokółnichniezbędnajest
ogólnateoriawzględnościEinsteina.
Słońcejestgwiazdąpojedynczą,alewiele
gwiazdwystępujeparami.Togwiazdypodwójne
obiegającewspólnyśrodekmasy(zob.rozdz.10).
Nierzadkiesąteżsystemyzłożonezwielugwiazd.
Większeskupiskatojużgromadygwiazd(zob.
rozdz.17).Gromadyotwarte(fot.1.2)składająsię
typowozkilkudziesięciu-kilkusetgwiazd,które
narodziłysięwjednymmiejscu,zazwyczajdość
niedawno.Wkońcukażdaznichpobiegniewswo-
jąstronę.Natomiastgromadykuliste(fot.1.3)mogą
zawieraćsetkitysięcyalbomilionygwiazd,zwy-
klestarych.
Przestrzeńmiędzygwiazdamicałkiemnie-
źleodpowiadanaszymwyobrażeniomoidealnej
próżni,aleniejestzupełniepusta.Zawieramate-
rięmiędzygwiazdową–główniewodórihel,ale
teżśladoweilościcięższychpierwiastków,molekuł
idrobinypyłu(zob.rozdz.16).Ośrodekmiędzy-
gwiazdowyniewypełniaprzestrzenijakojedno-
rodnamgła,lecztworzyogromneobłoki(fot.1.4).
Nowegwiazdyrodząsięprzezkondensację
materiimiędzygwiazdowej.Gdygęstość,ciśnienie
itemperaturawewnątrzkurczącejsięchmurydosta-
teczniewzrosną,rozpoczynająsięreakcjefuzjiter-
mojądrowejigwiazdazaczynawyświecaćwyzwo-
lonąwnichenergię(zob.rozdz.12).Pomilionach
albomiliardachlatźródłaenergiisięwyczerpują.
Dalszaewolucjagwiazdyzależywówczasodmasy
gwiazdy.Najmniejszepoprostustygnąigasną.Ale
bardziejmasywnealboodrzucająswojezewnętrzne
warstwyjakomgławiceplanetarne,albowybuchają
jakosupernowe.Wtensposóbmateriaprzetworzo-
nawreakcjachjądrowychwewnątrzgwiazdwraca
wprzestrzeńmiędzygwiazdową.
Wszystkiegwiazdywidocznegołymokiem
lubprzezlornetkęjakoosobneobiektysączęścią
systemuzłożonegozsetekmiliardówgwiazd.To
DrogaMleczna(fot.1.5,zob.rozdz.18),zwanateż
zgreckaGalaktyką(przezdużeG).Światłopotrze-
bujeok.100tys.lat,żebyprzebiecGalaktykęod
krańcadokrańca.
