Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
ROZDZIAŁ2
Budowamolekularnakomórekroślinnych
Ryc.2.22.Przykładyfzjologicznieczynnychalkaloidów
(a)Morfinazawartajestwmlecznymsokuwydzielanymporozcięciutorebeknasiennych,zwanychpowszechniepuszkamilubmakówkami,
makulekarskiego(Papaversomniferum);(b)kokainajestobecnawliściachkoki(Erythroxylumcoca);(c)ziarnakawy(Cofea)iliścieherbaty
(Camellia)zawierająkofeinęoraz(d)roślinytytoniuszlachetnego(Nicotianatabacum)zawierająnikotynę
podczasgdyjeszczeinnepomagająwrozprzestrzenianiu
ziarenpyłkuinasion.
Jakwskazanopowyżej,metabolitywtórneniesąrów-
nomiernierozmieszczonewcałejroślinie.Ichtworzenie
mamiejscezazwyczajwokreślonymorganie,tkancelub
typiekomórkiwokreślonychetapachrozwoju(np.pod-
czasrozwojukwiatu,owocu,nasionalubsiewki).Niektóre
znich,fitoaleksyny,sązwiązkamiprzeciwdrobnoustrojo-
wymiwytwarzanymitylkopozranieniulubpozaatakowa-
niuroślinyprzezbakterielubgrzyby(patrzs.57).Chociaż
metabolitywtórnesąwytwarzanewróżnychmiejscach
wkomórce,sąoneprzechowywanegłówniewwakuolach.
Cowięcej,ichstężeniewroślinieczęstoulegaznacznym
wahaniomwciągudoby.Trzygłówneklasyroślinnych
metabolitówwtórnychtoalkaloidy,terpenoidyifenole.
Alkaloidytozasadowezwiązkiazotowe.
Obejmująmorfinę,kokainę,kofeinę,
nikotynęiatropinę
Alkaloidysąjednymiznajważniejszychzwiązkówpod
względemichdziałaniafarmakologicznegoileczniczego.
Zainteresowaniealkaloidami,tradycyjniewynikałozich
silnegowpływunafizjologięlubpsychikęczłowieka.
Pierwszymalkaloidem,któryzostałzidentyfikowany
w1806r.byłamorfina,zmakulekarskiego(Papaver
somniferum).Jestonastosowanadodziśwmedycynie
jakośrodekprzeciwbólowyihamującykaszel,jednak
nadmiernestosowanietegolekumożeprowadzićdo
silnegouzależnienia.Obecniewyizolowanoiopisano
budowęprawie10000alkaloidów,wtymkokainy,ko-
feiny,nikotyny,iatropiny.Budowęniektórychztych
fizjologicznieaktywnychalkaloidówprzedstawionona
ryc.2.22.
Kokainapochodzizkoki(Erythroxylumcoca),bę-
dącejkrzewemlubmałymdrzewemrodzimymdla
wschodnichzboczyAndówBoliwiiiPeru.Inkowieży-
jącywgórachnaznacznychwysokościachnadpozio-
memmorza,żująliściekoki,abyzmniejszyćgłód,bóle
izmęczeniepodczaspracywtychtrudnychwarunkach
środowiskowych.Żucieliści,którezawierająniskiestęże-
niakokainyjeststosunkowonieszkodliwewporównaniu
zpaleniem,wciąganiemlubdożylnymwstrzykiwaniem
kokainy.Nawykoweużywaniekokainyijejpochodnej
zwanejncrackiem”możemiećdruzgocąceskutkizarówno
fizyczne,jakipsychiczne,imożeprowadzićdośmierci.
WXIXw.kokainabyłaużywanajakośrodekznieczulający
wchirurgiiokaipodczasleczeniazębów.
Kofeina,substancjapobudzającawystępującawta-
kichroślinachjakkawa(Coleaarabica),herbata(Camel-
liasinensis)ikakao(Teobromacacao),jestskładnikiem
popularnychnapojów.Wysokiestężeniakofeinyobecnej
wsiewkachroślinsąsilnietoksyczneiprowadząśmierci
owadówigrzybów.Ponadtokofeinauwalnianaprzez
młoderoślinywidoczniehamujekiełkowanieinnychna-
sionwsąsiedztwiesiewek,uniemożliwiającwzrostkonku-
rentów.Tozjawiskonazywasięallelopatią.
