Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
ROZDZIAŁ3
Komórkaroślinnaicyklkomórkowy
(a)
(b)
Ryc.3.1.MikroskopHooke’a
AngielskiprzyrodnikRobertHookeporazpierwszyużyłterminuHkomórka”wodniesieniudomałychkomór,którewidziałwpowiększonych
fragmentachkorka.(a)PełnowymiarowakopiaoryginalnegomikroskopuHooke’a,wykonanegodlaniegookoło1665r.Światłozlampyole-
jowej(polewej)byłokierowanenapróbkęprzezszklanąkulęwypełnionąwodą,którapełniłarolękondensatora.Próbkabyłazamocowana
natrzpieniu,tużponiżejkońcówkimikroskopu.Ostrośćmikroskopuustawianoprzesuwającgowgóręiwdółzapomocąśrubyutrzymywa-
nejnastatywiezapomocązacisku.(b)TenrysunekdwóchfragmentówkorkapojawiłsięwksiążceHooke’a,Micrographia,opublikowanej
w1665r.
organizmyskładająsięzkomórek,byłojednymznajważ-
niejszychosiągnięćwbiologii,zawartymwteoriikomór-
kowej(patrzesejnanastępnejstronie).Kiedyprowadzi
siębadanianapoziomiekomórkowym,nawetnajbardziej
zróżnicowaneorganizmysądosiebieniezwyklepodobne,
zarównowswojejfizycznejorganizacji,jakiwswoich
właściwościachbiochemicznych.
Słowonkomórka”zostałoporazpierwszyużytewsen-
siebiologicznymokoło340lattemu.WXVIIw.angielski
naukowiecRobertHooke,używającmikroskopuwłasnej
konstrukcji,zauważył,żekorekiinnetkankiroślinne
składająsięzczegoś,cowyglądajakmałeceleoddzielone
ściankami(ryc.3.1).Nazwałtezagłębieniakomórkami,
cooznaczamałepomieszczenia.Jednakwówczas,nko-
mórka”nienabrałajeszczeobecnegoznaczenia-podsta-
wowejjednostkiżywejmaterii-którepojawiłosiędopiero
150latpóźniej.
W1838r.MatthiasSchleiden,niemieckibotanik,opi-
sałswojąobserwację,żewszystkietkankiroślinneskładają
sięzezorganizowanychmaskomórek.Wnastępnymroku,
zoologTeodorSchwannrozszerzyłobserwacjęSchle-
idenanatkankizwierzęceizaproponowałkomórkową
podstawęwszelkiegożycia.Dlategosformułowanieteorii
komórkowejwiążesięzwyklezeSchleidenemiSchwan-
nem.W1858r.pogląd,żewszystkieżyweorganizmy
składająsięzjednejlubwielukomóreknabrałjeszczeszer-
szegoznaczenia,gdypatologRudolfVirchowstwierdził,
żekomórkimogąpowstawaćtylkozwcześniejistnieją-
cychkomórek:nTam,gdzieistniejekomórka,musiałaist-
niećwcześniejszakomórka,taksamojakzwierzępowstaje
tylkozjakiegośzwierzęcia,aroślinatylkozrośliny”
.
ZperspektywyteoriiewolucjiDarwina,opublikowa-
nejwnastępnymroku,koncepcjaVirchowanabierajesz-
czewiększegoznaczenia.Istniejenieprzerwanaciągłość
pomiędzywspółczesnymikomórkamiiorganizmami,
apierwszymiprymitywnymikomórkami,którepojawiły
sięnaZiemiconajmniej3,5mldlattemu.
Każdażywakomórkajestsamodzielnąjednostką
ikażdajestograniczonazewnętrznąbłoną-błonący-
toplazmatyczną(plazmalemma,plazmolema),częstona-
zywanapoprostubłonąkomórkową.Błonakomórkowa
kontrolujeprzepływsubstancjidoizkomórki,dzięki
czemukomórkamożesięróżnićbiochemicznieistruk-
turalnieodotoczenia.Dowewnątrz,odstronybłonyko-
mórkowejznajdujesięcytoplazma,którawwiększości
komórekzawieraróżneorganelleirozpuszczonelubza-
wieszonecząsteczki.Ponadto,każdakomórkazawiera
DNA(kwasdeoksyrybonukleinowy),którykodujeinfor-
macjęgenetyczną(patrzs.183i184),akodten,zrzad-
kimiwyjątkami,jesttakisamdlakażdegoorganizmu,
czytobakterii,dębuczyczłowieka.
Prokariontyieukarionty
Możnawyróżnićdwiezasadniczoodrębnegrupyorgani-
zmów:prokariontyieukarionty.Terminytepochodząod
greckiegosłowakaryon,oznaczającegojądro;nazwapro-
karionty(prokariota)oznaczanprzedjądrem”
,aeukarionty
(eukariota)nzprawdziwymjądrem”
.
Współczesneprokariontyreprezentowanesąprzez
archeonyibakterie(patrzrozdz.13).Komórkiproka-
riotyczneróżniąsięodkomórekeukariotycznychprzede
wszystkimtym,żeniemająjądra;toznaczy,żeichDNA
niejestotoczonebłoniastąotoczką(ryc.3.2).DNAwy-
stępujeunichwpostacidużej,kolistejcząsteczki,zktórą
luźnozwiązanesąróżnebiałka.Cząsteczkata,zwana
chromosomembakteryjnym,jestzlokalizowanawregio-
niezwanymnukleoidem.Większośćprokariotówma
tylkojedenchromosom.Prokariotaniemająrównież
