Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jądro
43
TAB.3.2.Wykazskładnikówkomórkiroślinnej
Ściana
komórkowa
blaszkaśrodkowa
pierwotnaściana
wtórnaściana
plazmodesma
Protoplast
jądro
otoczkajądrowa
kariolimfa
chromatyna
jąderko
cytoplazma
błonakomórkowa
(zewnętrznagranicacytoplazmy)
cytozol
organelleotoczonepodwójnąbłoną:
plastydy,mitochondria
organelleotoczonepojedyncząbłoną:
peroksysomy,wakuoleotoczone
tonoplastem
systemwewnątrzbłonowy
(główneskładniki)*:retikulum
endoplazmatyczne,aparatGolgiego,
pęcherzyki
cytoszkielet:mikrotubule,
filamentyaktynowe
rybosomy
ciałaolejowe
*systemwewnątrzbłonowyobejmujerównieżbłonęcytoplazmatyczną,
otoczkęjądrową,tonoplastiwszystkieinnebłonywewnętrzne,zwyjątkiem
błonmitochondrialnych,plastydowychiperoksysomalnych.
Błonakomórkowapełnikilkaważnychfunkcji:
(1)oddzielaprotoplastodjegośrodowiskazewnętrznego;
(2)pośredniczywtransporciesubstancjidoizprotoplastu
(patrzrozdz.4);(3)koordynujesyntezęcelulozyibudowę
mikrofibryliścianykomórkowejoraz(4)odbieraipomaga
wodpowiedzinasygnałyhormonalneiśrodowiskoweza-
angażowanewkontrolęwzrostuiróżnicowaniakomórek.
Wprzeciwieństwiedowiększościkomórekzwierzę-
cych,komórkiroślinnemająwswojejcytoplazmiejedną
lubwięcej,wakuoli.Wakuolajestotoczonapojedynczą
błonązwanątonoplastem.
Wżywejkomórceroślinnejcytoplazmajestzawsze
wruchu;organelle,jakrównieżróżnesubstancjezawie-
szonewcytozolu,sąwuporządkowanysposóbporuszane
wkrążącychwkomórceprądach.Przepływcytoplazmy,
zwanyrównieżcyklozą,trwatakdługo,jakdługoko-
mórkajestżywa.Przepływcytoplazmyułatwiatransport
materiałówwewnątrzkomórkiorazpomiędzykomórką
ajejśrodowiskiem(patrzesejnas.59).
Jądro
Jądrojestczęstonajbardziejwidocznąstrukturąwpro-
toplaściekomórekeukariotycznych.Pełnidwieważne
funkcje:(1)kontrolujebieżącąaktywnośćkomórkide-
cydując,jakiecząsteczkibiałekikiedymająbyćprodu-
kowaneprzezkomórkę,jakzobaczymywrozdz.9;oraz
(2)przechowujeinformacjęgenetyczną(DNA),przekazu-
jącjąkomórkompotomnymwtrakciepodziałukomórki.
Całkowitailośćinformacjigenetycznejprzechowywanej
wjądrzeokreślanajestjakogenomjądrowy.Informacja
genetycznawystępujerównieżwDNAplastydów(genom
plastydowy)iDNAmitochondriów(genommitochon-
drialny)komórekroślinnych.
Jądrojestotoczoneprzezparębłonzwanychotoczką
jądrową.Otoczkajądrowa,widzianazapomocątransmi-
syjnegomikroskopuelektronowego,zawieradużąliczbę
okrągłychporówośrednicyod30do100nm(nanome-
tra,10-9m;patrzTabelajednosteknakońcuksiążki)
(ryc.3.5).Wewnętrznaizewnętrznabłonasąpołączone
wokółkażdegopora,tworzącmargines(brzeg)jego
otworu.Poryniesąjedynieotworami,każdyznichma
złożonąstrukturę-największykomplekssupramole-
kularnywkomórceeukariotycznej.Porystanowiąbez-
pośredniądrogęwymianysubstancjimiędzyjądrem
acytoplazmą.Wróżnychmiejscach,zewnętrznabłona
otoczkijądrowejmożewykazywaćciągłośćzsiateczką
śródplazmatyczną(retikulumendoplazmatycznym),zło-
żonymsystemembłon,któryodgrywagłównąrolęwbio-
synteziekomórkowej.Otoczkajądrowamożebyćuważana
zawyspecjalizowaną,lokalniezróżnicowanączęśćsiateczki
śródplazmatycznej.
Wkomórcepoddanejspecjalnymtechnikombarwie-
nia,cienkienicichromatynymożnaodróżnićodnukle-
oplazmy(kariolimfy),czylimacierzy(matriks)jądrowej
(ryc.3.6).ChromatynaskładasięzDNApołączonego
zbiałkamihistonowymi,któryprzenosiinformacjedzie-
dzicznekomórki.Podczasprocesupodziałujądra,chro-
matynaulegastopniowemuskondensowaniu,ażstajesię
widocznajakoodrębnechromosomy(patrzrozdz.8).
Chromosomywjądrachkomórekniebędącychwtrakcie
podziałusąprzytwierdzonewjednymlubwkilkumiej-
scachdootoczkijądrowej.ZawartośćDNAprzypadająca
najednąkomórkęjestznaczniewiększauorganizmóweu-
kariotycznychniżubakterii.
Poszczególnegatunkiróżniąsięliczbąchromoso-
mówwystępującychwichkomórkachsomatycznych(ko-
mórkachciała).Machaerantheragracilis,pustynnaroślina
jednoroczna,ma4chromosomywkażdejkomórce;Arabi-
dopsisthaliana,małykwitnącynchwast”wykorzystywany
szerokowbadaniachgenetycznych,10;Brassicaoleraceae,
kapusta,18;Triticumvulgare,pszenicazwyczajna,42;
ajedenzgatunkówpaprociOphioglossum,około1250.
Gamety,czylikomórkipłciowe,mająjednaktylkopołowę
liczbychromosomów,charakterystycznejdlakomórekso-
matycznychdanegoorganizmu.Liczbachromosomów
wgametachokreślanajestjakoliczbahaploidalna(npo-
jedynczyzestaw”)ioznaczanajakon,atawkomórkach
somatycznychnazywanajestdiploidalną(npodwójny
zestaw”)ijestoznaczanajako2n.Komórki,któremają
więcejniżdwazestawychromosomówsąokreślanejako
poliploidalne(3n,4n,5nlubwięcej).
Częstojedynymistrukturamiwjądrze(wliczbiejed-
negolubkilku),któresądostrzegalnewmikroskopie
świetlnymsąkulistestrukturyznanejakojąderka,(ryc.3.3
i3.7).KażdejąderkozawieradużeilościRNA(kwasu
rybonukleinowego)ibiałek,atakżedużepętleDNA
