Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A3–Mechanizmyukierunkowaniarozwojowego
17
programpodziałumożezachodzić,gdykomórkamacierzystazostanie
odizolowanaodinnychkomórek,cowskazuje,żemechanizmtego
programujestcałkowiciewewnętrzny.Jedynymmożliwymsposobem
takiegozróżnicowaniakomórekpotomnychjestasymetrycznerozmiesz-
czeniedeterminantówcytoplazmatycznych(cząsteczekwcytoplazmie
komórki,uczestniczącychwdeterminacjijejprzeznaczenia)wdzielącej
siękomórce.Jeżeliwyjściowakomórkamacierzystazawieradeterminant
cytoplazmatycznyzlokalizowanywjednymzjejbiegunów,towczasie
podziałuzostanieonodziedziczonytylkoprzezjednąkomórkępotom-
ną.Wnajprostszymprzypadkudeterminantmożebyćczynnikiemtran-
skrypcyjnym,którybędzieaktywowałokreślonegenytylkowjednej
komórcepotomnej(rys.1).
Determinantycytoplazmatycznewystępująwwieluukładachrozwo-
jowych.JednymzprzykładówjestukładnerwowyDrosophila,wktórym
komórkimacierzystedzieląsięitworząpotomnekomórkimacierzyste
orazkomórkiukierunkowanedoróżnicowaniasięwneurony.Toróżne
przeznaczeniekomórekpotomnychjestodbiciemasymetrycznegoroz-
mieszczeniadwóchbiałek(czynnikatranskrypcyjnegozwanegoPros-
peroibiałkasygnałowegonazwanegoNumb).Dalsządyskusję,doty-
czącategoukładu,przeprowadzonowtemacieJ5.
Wieleprzykładówsegregowaniadeterminantówcytoplazmatycznych
możnaznaleŹćwewczesnymrozwojuzwierząt,uktórychprodukty
genówsłużąjakodeterminatypolaryzacjiiplanubudowywczesnego
zarodka.Wielejajzwierzątjestspolaryzowanewodniesieniudoosi
animalno-wegetatywnej.Widaćtowrozmieszczeniuskładnikówżółtka
iodpowiednimprzesunięciujądrawkierunkubiegunaanimalnegojaja
(tematF1).Takapolaryzacjaczęstojestdodatkowowzmocnionana
poziomiemolekularnym.PrzykłademjestmatczynymRNA,odpowie-
dzialnyzasyntezęczynnikatranskrypcjnegoVegT,zlokalizowanywbie-
guniewegetatywnymjajaXenopuslaevis(żabyszponiastej).Wzwiązku
ztakąlokalizacjąaktywnyczynnikVegTjestsyntetyzowanytylko
wkomórkachwegetatywnychzarodkawstadiumblastuliimaważne
znaczeniewtworzeniuwzorówspecyfikacji,szczególniewobszarze
ektoderma/mezodermaiwtworzeniuorganizatorówembrionalnych
(tematK1).RozmieszczeniematczynegomRNAwjajuDrosophilama
zasadniczeznaczeniewwyznaczaniuosiprzednio-tylnej.Matczyne
mRNAbicoidjestzlokalizowanewprzednimbieguniejaja,amatczyne
cytoplazmatyczny
determinant
indukcyjny
sygnał
Rys.1.Determinantycytoplazmatyczneiindukcja
