Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A7–Morfogeneza
47
Podziałkomórki
Podziałykomórkowemająważneznaczeniewmorfogeneziezdwóch
powodów.Popierwsze,różnenasileniepodziałówprzyczyniasiędo
zróżnicowaniawzrostuposzczególnychczęścizarodka.Możnato
obserwowaćuzarodkakręgowca,naprzykładwrozwojujegokończyn,
którychzawiązkirosnąszybciejniżprzyległydonichregionbocznej
mezodermy.Takiwzrostzachodzidziękiwydzielaniuczynnikówwzros-
tu,najpierwzachodzącemuwsamejmezodermie,anastępniewekto-
dermieszczytowej,nakrywającejmezodermępączkakończyny.Czyn-
nikiwzrostudyfundujątylkonamałeodległości,wskutekczegona
szczyciekończynypowstajemała,alegwałtownierosnącastrefawzro-
stu,zktórejpochodząwszystkietkankiszkieletuprzyszłejkończyny
(tematM1).
Podrugie,położenieikierunekwrzecionapodziałowegowkomórce
determinujekierunkibruzdkowaniaiodpowiedniewielkościdwóch
komórekpotomnychpozakończeniupodziałukomórkowego.Znamy
wieleprzykładówpokazujących,jakmożetowpływaćnastrukturę
określonychtkanek,anawetnazarodekjakocałość.Naprzykładpo-
działykomórkowezachodzącewpłaszczyŹniewarstwykomórek(osie
wrzecionpodziałowychukładająsięrównolegledopowierzchiwarstwy)
powodująjejbocznerozciąganiesię,natomiastpodziałyzachodzące
prostopadledopłaszczyznywarstwy(osiewrzecionpodziałowych
układająsięprostopadledopowierzchniwarstwy)powodujązwiększa-
niesięliczbywarstw.UroślinpodziałyzachodzącewpłaszczyŹnie
warstwykomórekokreślasięjakoantyklinalne(noweścianykomórek
powstająprostopadledojejpowierzchni),azachodząceprostopadledo
powierzchniwarstwy—jakoperyklinalne(noweścianykomórek
powstająrównolegledojejpowierzchni).Przełączaniepodziałówzanty-
klinalnychnaperyklinalnejestważnymskładnikiemwzrosturoślinnych
organówbocznych,takichjakliściewyrastającenałodydze(tematN5).
Wrozwojuzwierząt,wstadiumbruzdkowaniaodpowiedniezoriento-
waniepłaszczyznpodziałowychdeterminujeodpowiedniewielkości
iorganizacjępowstającychblastomerów.Znanesąróżneodmianywzo-
rówbruzdkowania,np.bruzdkowaniepromieniste,dyskoidalneczyspi-
ralne(tematF1).Cowięcej,asymetrycznepodziałykomórkowezacho-
dzącewokresiebruzdkowaniaunicieniwpływająnapowstawanie
głównychosiciała(tematG2).Cyklkomórkowy,jegoregulacjaimecha-
nizmypowstawaniawrzecionapodziałowegoomówionowtemacieC4.
Wielkość
Kształtykomórekmogąsięzmieniaćwwynikureorganizacjicytoszkie-
ikształtkomórki
letu(tematC5)itomożemiećistotnywpływnastrukturętkanki.
Wrozwojuukładunerwowegokręgowcówcewkanerwowapowstaje
zpłytkinerwowej,częściowowwynikuzmianykształtukomórek,które
najpierwmająkształtkolumny,anastępnieichszczytoweczęścizwężają
sięikomórkizmieniająkształtnacorazbardziejklinowaty.Wwyniku
tegoprocesupłytkazmieniasięwrynienkęinastępniebrzegirynienki
sięłączą,apłytkazmieniasięwcewkę(tematJ4).Wpodobnysposób
zachodziinwaginacja,proceswwynikuktóregopłaskawarstwakomó-
rekprzyjmujekształtkubka.Inwaginacjawystępujewwieluukładach
rozwojowych,szczególniepodczasgastrulacji,np.jeżowcówipłazów
(tematyF2iF3).Wielkośćikształtkomórkimożesiętakżezmieniać
