Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZĘŚĆPIERWSZA–DEMOKRACJAIDEMOKRATYCZNEDECYZJE
Warunkipierwszy,trzeciiczwartymajągwarantować,żepartycypacjaniebędzie
miałafikcyjnegocharakteru.Warunkiem„rzeczywistegouczestnictwa”jest,bywszyscy
mieli„równeirzeczywistemożliwościprzedstawieniapoglądównadanytematinnym”
(Dahl2000,s.39).Zasada„oświeconegorozumienia”wymaga,bywszyscymieli,przed
podjęciemwdanejsprawiedecyzji,równeirzeczywistemożliwościpoznaniaokolicz-
ności,ewentualnychkonsekwencjiorazalternatywnychrozwiązań.Warunek„kontroli
agendy”oznacza,żezakresdziałańidecyzjirozpatrywanychwdemokratycznejspo-
łecznościniemożebyćograniczonylubnarzuconyzzewnątrz,bądźteżwdrodzedecy-
zjiniedemokratycznej.
Dlafunkcjonowanianowoczesnegoustrojudemokratycznego,określanegoprzez
Dahla,dlaodróżnienianaprzykładoddemokracjistarożytnych,jakopoliarchia,nie-
zbędnejestfunkcjonowaniepodstawowychinstytucjidemokratycznych:
1.wybieranychprzedstawicieli,
2.wolnych,uczciwychiczęstychwyborów,
3.wolnościsłowa,
4.różnorodnychźródełinformacji,
5.wolnościstowarzyszaniasię,
6.inkluzywnegoobywatelstwa(Dahl2000,s.80),
7.instytucji,któreczyniąpolitykęrząduzależnąodwynikówwyborówiinaczejwyra-
żanychpreferencjiobywateli(Dahl1971,s.3)5.
Wewspółczesnychpaństwachdemokratycznychpartycypacjaobywateliwewładzy
orazjejkontrolarealizujesięwdrodzewyborówpowszechnych–poliarchiesądemo-
kracjamiprzedstawicielskimi.Warunkiem„rzeczywistegouczestnictwa”sązatemre-
gularnewolnewybory,aletakżewolnośćsłowaistowarzyszaniasię,dającerealnąmoż-
liwośćprzedstawieniaswojegostanowiskawsprawachpublicznych.Dostępdoróżno-
rodnychźródełinformacjiorazmożliwościzapoznaniasięzrozmaitymiopiniami,którą
dajewolnośćsłowa,pozwalanaosiągnięcie„oświeconegorozumienia”.
WarunkiDahlasąoczywiściejedynieogólnymidyrektywami,akryteriaoceny,czy
danysystemspełniajewwystarczającymstopniu,bymógłzostaćuznanyzademokrację
niesąanioczywiste,aniniezmiennewczasie.Itak,żadenzustrojówpaństwowych
nawetnajbardziejdemokratycznychkrajówXIXwiekuniemógłbyzostaćwspółcześnie
uznanyzademokratycznyzewzględunakryteriuminkluzywności–zpowodubraku
prawwyborczychkobiet.Zdrugiejjednakstrony,wsystemachwspółczesnychistnieją
wciążznaczne„rezerwyinkluzywności”,awięcgrupyludziwyłączonychzpartycypacji
wpodejmowaniudecyzjipolitycznych:wiekuzyskaniaprawwyborczych–wwiększo-
ścipaństw18lat–jestwgruncierzeczydobranydośćarbitralnieidoskonalemożna
sobiewyobrazićjegoobniżeniedo,powiedzmy,lat16;zresztąXIXiXXwiektookres
stopniowegoobniżaniacenzusuwieku.Ponadto,wwielukrajachistotnączęśćmiesz-
kańcówstanowiąnieposiadającyobywatelstwaimigranci,legalniinielegalni,którzychoć
zkrajemzamieszkaniazwiązaninastale,aczasemtakżewnimurodzeni,prawwybor-
czychniemają–sytuacjatazmierzawkierunkudemokracjistarożytnychAten,gdzie
5
Za:Lijphart(1984a),tłumaczeniemoje.Wpublikacjiz1971r.Dahlpodajelistęwarunkówkoniecz-
nychpoliarchiiniecoinaczejniżtoczynipóźniej(Dahl2000),choćsątoróżniceprzedewszystkimwsformu-
łowaniach,anietreści;warunek(7)niemajednakwtymostatnimtekścieswojegoodpowiednika–byćmoże
autoruznał,żejestonoczywistysamprzezsięiniewymagaformułowaniaexplicitewksiążceocharakterze
18
popularnym.