Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Rozdział1
którymisamsąd-jakoinstytucjaznaturywłaśnieformalna-dysponowaćnie
może.Ztegowzględuurzeczywistnieniedostępudoprawaprzezzapewnianiedo-
stępudosądu,podobniejakinneomówionedotejporyrozwiązania,wymagainter-
wencjipolitycznejijestjejskutkiem,anieprzyczyną.
Zdrugiejstrony,bezformalnegozadeklarowaniaprawadosąduniemamowy
odostępiedotejinstytucji.Jeślisądymająorzekaćwsposóbniezależny,alenie-
arbitralny,musząkierowaćsiętreściąprawa.Samospełnieniewarunkówfaktycz-
negoustanowieniaefektywnychinstytucjisądowychniewystarczy,bymogłybyć
efektywne.Stworzeniedostępudoprawazapośrednictwemorganóworzekających
wymagateż,abyichwładzaorzeczniczabyłaograniczonaprzezbardziejwyspecy-
fikowaneformyprawneniżtylkodeklaracjekonstytucyjne.Świadomośćtegofaktu
przypisywanochoćbyCyceronowiiMonteskiuszowi,cytującichsformułowania
podkreślającenieodzownośćformprawnych.Zanimipodobnezdaniewypowiadał
choćbyJhering,stwierdzając:nDieFormistdiegeschworeneFeindinderWillkür,
dieZwillingsschwesterderFreiheit”(Jhering1858,32).
Mutatismutandismatozastosowanietakżedoprawadosąduispokrewnionych
zniminstytucji.Sąonezbytabstrakcyjne,abymogłymiećpraktycznezastosowa-
nie.Najpierwtrzebajeprzetłumaczyćnabardziejskonkretyzowanewymogipro-
ceduralne,któreczyniąsądybardziejdostępnymiprzezto,żejeobowiązująwpro-
cesieorzekania.Zasadnicząkwestiąpozostajewięc,cowłaściwienależyrozumieć
przezprawodokorzystaniazsąduipodjakimiwarunkamimożnauznać,żezostało
onozrealizowane.
Zauważywszydwuznacznośćiperformatywnąniekonkluzywnośćprawnychde-
klaracjinatematdostępudosądu,trzebadojśćdowniosku,żepoprawadostępudo
prawadziękitworzeniuinstytucjiniezależnegorozstrzyganiasporówmusiprzebie-
gaćdwutorowo.Zjednejstrony,jesttorozwójpozaprawnychwarunkówmożliwo-
ścikorzystaniazsądu.Zdrugiej,jesttościsłeokreślanieformalnychwymogów,
jakimmusząodpowiadaćpostępowaniasądowe,którepozwoląnauruchamianie
takichzasobówwkonkretnychpostępowaniach.Wtymwłaśnieprzejawiasięteż
drugiwspomnianyparadoksdostępudoprawarozumianegojakodostępdosądu-
nieuniknionazłożonośćniezbędnychuregulowańproceduralnychstanowizarazem
osobnąbarierędostępudoprawa.
Naprzykładpolskakonstytucjastwierdzawart.45ust.1:nKażdymaprawodo
sprawiedliwegoijawnegorozpatrzeniasprawybeznieuzasadnionejzwłokiprzez
właściwy,niezależny,bezstronnyiniezawisłysąd”.Natletego-itakdośćskon-
kretyzowanego-sformułowaniapowstałoolbrzymieorzecznictwowyjaśniające,
jakwłaściwienależyrozumiećprawoobywatelidosąduicooznaczatowpraktyce.
Zrekonstruowanietegoorzecznictwawcałościwymagałobyosobnejmonografii,
alejużpobieżnaanalizajegodrobnegowycinkapokazujeistotęzagadnienia.
Itak,TrybunałKonstytucyjnystwierdził,żeprawodosąduoznaczan1)pra-
wodostępudosądu,tj.prawouruchomieniaproceduryprzedsądem-organem
