Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
I.Podstawowepojęciaiprzedmiotekonomii
całejpodażytowarów.Wsystemieekonomicznymniemożewięcwystąpić
nadprodukcja,będącawyrazemnierównowagimiędzypopytemapodażą.Po-
glądJ.B.Sayawkwestiirealizacjiwynikazzałożenianeutralnościpieniądza
orazteoriiusługczynnikówprodukcji.Pieniądzjestneutralny,kiedyzmianajego
ilościwobiegupowodujewyłączniezmianywielkościnominalnych(cen),nato-
miastniewpływanakształtowaniesięwielkościrealnych(jakpoziomistruk-
turaprodukcji,poziomzatrudnienia).Pieniądzodgrywawprocesiewymianyje-
dynierolętechnicznegopośrednika,jest–mówiącjęzykiemSaya–,,...wozemdla
przekazywaniawartościproduktów,,
12
.Natomiastwartośćproduktówjesttwo-
rzonawprocesieprodukcjiprzezpracę,kapitałiziemię.Wszystkieczynniki
produkcjisawartościotwórcze,świadcząwprocesieprodukcjiusługi,zaktóre
otrzymująwynagrodzenia,dochody.Wprocesieprodukcjipowstająwięczjed-
nejstronyprodukty,azdrugiejdochody,będąceścisłymodzwierciedleniem
ichwartości,czylipowstajesiłanabywczaniezbędnadoichrealizacji.Wskali
globalnejstrumieńwartościproduktówmusibyćwięcrównystrumieniowido-
chodów.Jeżelinawetczęśćdochodówzostajestezauryzowana(wycofanazobie-
gu),neutralnośćpieniądzasprawi,żecenysięobniżą,dostosowującsiędo
zmniejszonegostrumieniadochodów.Równowagamiędzyglobalnąpodażąaglobal-
nympopytemzostanieuratowana,słowem–wytworzyćznaczy,wedługSaya,
zrealizować.
Założenie,żeprodukcjasamatworzysobierynkizbytu,nieprzystawałojednak
dorzeczywistościgospodarczejnawetwfazieburzliwegorozwojukapitalizmu.
ZakłóceniaprocesureprodukcjimusiaływyzwolićkrytykęprawaSaya,prowadzoną
zresztązróżnychpunktówwidzenia:ustępującejklasyfeudałów–T.R.Malthus
(1766–1834)czydrobnegowytwórcy–J.Ch.SimondedeSismondi(1773–1842).
ThomasR.Malthusznanyjestprzedewszystkimjakoautortzw.prawa
ludności.Głosiono,że:,,Ludność–wraziebrakuprzeszkód–wzrastawpostę-
piegeometrycznym.Środkiutrzymaniawzrastająjedyniewpostępiearytmetycz-
nym,,
13
.Taasymetriamusidoprowadzić,zdaniemautora,doujemnychskutków
społecznych.Zalecawięc,,roztropnemetodypostępowania,,wceluograniczenia
przyrostunaturalnego.DotegowątkurozważańMalthusanawiązująwspółcześni
zwolennicyograniczanialiczbyurodzeń,szczególniewsłaborozwiniętychkra-
jachAzjiiAfryki.
MalthuskwestionujetezySayaoautomatycznymdopasowywaniusiępopytudo
podaży,orodzeniupopytuprzezpodaż.Wskazującnabraktożsamościwarunków
produkcjiirealizacji,wykazujemożliwośćpowszechnejnadprodukcji.Proponuje
pobudzaniepopytum.in.poprzezzwiększeniekonsumpcjiklasnieprodukcyjnych,
rozwijanierobótpublicznychfinansowanychzpodatków,zwiększeniekonsumpcji
dóbrluksusowych.Działaniatemajązmniejszyćrozwarciemiędzypotencjalną
produkcjąaefektywnympopytem.
12
J.B.Say,op.cit.,s.211.
13
T.R.Malthus,Prawoludności,Warszawa1925,s.58.
